پشت پرده انتقاد ایران از روسیه 

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران، در مقابل دوربین‌ ها و نه در اتاق‌ های بسته از روس‌ ها انتقاد کرد و گفت روس‌ ها «مخالف تأسیسات غنی‌سازی ما در برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) بودند».
و اینکه روس‌ ها « به ایران اجازه تولید سوخت برای (بوشهر) را نمی‌دهند و تا آخرین روز تلاش می‌کردند از این اتفاق جلوگیری کنند»، افزود:« ما معتقدیم روسیه دوست استراتژیک ماست، اما این استراتژی با استراتژی که ما به آن باور داریم متفاوت است».
ظریف می‌گوید:« اگر به دنبال اتحادی پایدار هستید، اشتباه کرده‌اید و در چاله‌ای خواهید افتاد». وی افزود:« به نظر من روس‌ستیزی برای ایران خطرناک است، همانطور که آمریکاستیزی برای ایران خطرناک است». و اینکه «ما باید مانند روس‌ها به دنبال منافع خود باشیم» و «در ابتدا باید منافع ملی خود را در نظر بگیریم».
خوب، آیا این اولین انتقاد ایرانیان از مسکو به ویژه از سوی ظریف است؟ قطعا نه. در آوریل 2021، افشاگری‌هایی توسط ظریف به بیرون درزکرد که در آنها از تلاش‌های روسیه برای به چالش کشیدن توافق هسته‌ای در آخرین هفته‌های امضای آن در سال 2015 صحبت کرد.
ظریف در آن زمان گفته بود که به نفع روسیه نیست که تهران روابطش با غرب را عادی کند و او، یعنی ظریف در جریان مذاکرات هسته‌ای به همتای روس خود سرگئی لاوروف توهین کرد که لاوروف از او درباره جزئیات مذاکرات پرسید و ظریف در پاسخ به او گفت: «این به شما ربطی ندارد».
اکنون سئوال این است: چرا انتقادهای ایران از مسکو ازسرگرفته می‌شود آن هم به طور علنی؟ از فرد آشنا به مسائل ایران و روسیه پرسیدم، او به من گفت که نگاه روس‌ها به رژیم حاکم بر ایران، با دو بخش تندرو و اصلاح طلب، پیچیده است.
تندروها، همانطور که نظام آموزشی ایران تکرار می‌کند، روس‌ها را کسانی می‌دانند که ایران را اشغال و بمباران کردند، در حالی که اصلاح طلبان، روس‌ها را متحد اصلی نظام، به ویژه مرکز تندرو آن، یعنی دفتر ولی فقیه و وابستگان وی در رژیم می‌دانند.
منبع من این پیچیدگی را این گونه توضیح می‌دهد که «رهبر ایران خود تحت تأثیر جغرافیای سیاسی خراسان بزرگ است که به سمت روسیه امتداد دارد» و می‌افزاید که خود رهبر «ادبیات روسی می‌خواند» اما او، یعنی رهبر،« از ظهور یک گورباچف ایرانی می‌ترسد».
بنابراین، رهبر به روس‌ها از بعد خراسانی، تأثیر ادبی و با در نظر گرفتن تجربه روسی، از ظهور «اصلاح‌طلب» ایرانی که ممکن است همان کاری را که گورباچف با اتحاد جماهیر شوروی کرد، با رژیم انجام دهد، می‌ترسد.
منبع من می‌گوید حمله اصلاح‌طلبان به روسیه، انتقاد پنهانی از مقام معظم رهبری و مراکز قدرت او در داخل است. منبع من اشاره می‌کند که برخی اصلاح‌طلبان ایرانی هستند که به واشنگتن نزدیک‌تر از مسکو هستند، مهم نیست که چگونه خلاف آن را ادعا کنند، و البته برجسته‌ترین آنها خود ظریف است.
در مورد روس‌ها و نگاه آنها به ایران و پرونده هسته‌ای آن، منبع من می‌گوید جدا از اظهارات روسیه در مورد پرونده هسته‌ای، آنچه مسلم است این است که مسکو از موشک‌های دوربرد ایران می‌ترسد و« بمب ایران نزدیک‌ترین کلاهک هسته‌ای به مسکو خواهد بود».
و در این باره، یک کارشناس دیپلمات کهنه کار در امور روسیه به من می‌گوید:« بله، همین طور است و باید به خاطر داشته باشید که سعودی و کشورهای خلیج یک منافع واقعی اقتصادی برای چین و روس‌ها هستند، در حالی که ایران نماینده تبلیغات سیاسی برای آنها و بخشی از درگیری با ایالات متحده است.»
اینها برخی از نکات ظریفی است که در تلاش برای درک انتقاد ایرانیان از روسها در حال حاضر وجود دارد و مطمئناً بیشتر، چه تاریخی و چه فعلی وجود دارد.