عکس صدام

برداشتن عکس رئیس جمهوری از یک مکان عمومی چه جریمه‌ای دارد؟ این سئوال اکنون پس از تکرار عملیات ربودن عکس‌های رسمی رئیس جمهوری مکرون از مکان‌های عمومی در ساختمان‌های شهرداری‌های مطرح است. بیش از 700 دختر و پسر جوان از مدافعان محیط زیست، گروه «کماندویی» در شهرهای مختلف تشکیل دادند و طی شش ماه گذشته موفق شدند65 عکس رئیس کشور را بردارند. این عملیات آن طور که سخنگوی گروه می‌گوید «مسالمت آمیز» است. هدف کوتاه مدت آنها برداشتن 125 عکس پیش از برگزاری نشست هفت کشور صنعتی در شهر بیاریتز فرانسوی در اواخر ماه آینده است. اما هدف بلند مدت آنها برداشتن خود رئیس جمهوری است. جالب اینکه قانون این افراد را به اتهام توهین به رئیس جمهوری تحت تعقیب قرار نمی‌دهد بلکه به اتهام تخریب اموال عمومی.
چه حکایت‌ها دارد تغییر عکس رؤسا و رهبران در جهان! نیمه همین ماه در رام الله بودیم برای شرکت درهمایش فلسطینی پیرامون رمان. برای دیدار از موزه رئیس عرفات رفتیم. ساختمانی جدید و شیک و بسیار منظم.
در گردشی میزکار ساده صاحب موزه را دیدیم و بر تخت سفری‌اش که در تمام مدتی که در محاصره اسرائیلی‌ها بود، روی آن می‌خوابید. آنجا سالنی بود که در آن هزاران عکس از عرفات با هرکسی از رهبران جهان و جنبش‌های آزادی‌بخش که به ذهن می‌رسید وجود داشت. ابوعمار نیمی از عمرش را در هواپیما سپری کرد. و نیم دوم را در مذاکرات سخت و آغوش‌ها و روبوسی‌ها.
یکی از تصاویر تک موزه، عکس او با سرهنگ نجیب در سال 1953 بود. عرفات با هیئتی از دانشجویان فلسطینی بود که در قاهره مشغول به تحصیل بودند و سرگرم تقدیم پیام تبریک به اولین رئیس جمهوری مصر پس از انقلاب.
از میان همه عکس‌ها با رهبران عرب و آسیا و افریقا و ببرهای سیاه امریکایی و مبارزان قاره امریکای لاتین، عکسی از عرفات با صدام حسین وجود نداشت. از دختر خانم راهنما پرسیدم و گفت، حتما عکسی هست. با هم به سالن‌های موزه برگشتیم و آن را پیدا نکردیم. مسئله‌ای بسیار تعجب برانگیز، نه فقط به دلیل هزینه بزرگی که فلسطینی‌ها بعد از ایستادن عرفات در کنار رئیس جمهوری عراقی پس از اشغال کویت پرداختند و به این دلیل که بغداد از مسئولیت‌هایش در قبال فلسطین در هیچ وقت شانه خالی نکرد. با کسانی که دیدار کردم، بسیار درباره (قبرستان شهدای ارتش عراق) در جنین صحبت کردم، کسانی که حلقه محاصره قلعه‌اش را در جنگ 1948 شکستند. مردم شهر گفتند، هنوز از آن قبرستان نگهداری می‌کنند. یکی از سخنرانان همایش به احساس دینی اشاره کرد که فلسطینی‌ها نسبت به عراق دارند که دانشگاه‌هایش هزاران دانشجوی آنها را پذیرا شدند.
 یک عکس چه ارزشی دارد؟ صدام رفت و ارتشی از آدمیان سرگرم برداشتن عکس‌ها و مجسمه‌هایش شدند. اما تعدی به تاریخ، هرچند با پاک‌ترین نیت‌ها تار مویی از آنچه اتفاق افتاده را تغییر نمی‌دهد. ملت‌ها انقلاب می‌کنند و رؤسایی می‌روند و رؤسایی می‌آیند و دایره المعارف‌های الکترونیکی جزئیات حافظه را نگه می‌دارند. همه چیز با تصویر و صدا مستند شده است. از بانویی از اهالی شهر بیرزیت سراغ کسی را گرفتم که تصویر صدام را وسط شهر کشیده و گفت این تصویر خیلی وقت است که آنجا وجود دارد.
هر داستان داستانی دیگر به دنبال خود می‌آورد. در سال 2004 تا آنجا که به خاطر دارم، گروهی از روزنامه نگاران باشگاه روزنامه‌نگاران عرب در پاریس به دیداری از یمن و گردش در شهرهایش دعوت شدند. برنامه گفت‎‌وگویی با رئیس جمهوری سابق علی عبدالله صالح برای گروه برنامه ریزی شده بود. پیش از دیدار با او از سالنی گذشتیم که به دفترش متصل بود و در آن هدایای رهبران عرب و خارجی را به نمایش گذاشته بود؛ سپر و تابلو و شمشیر و اشیای قیمتی دیگر. غیبت هرگونه هدیه از صدام حسین توجهم را جلب کرد علیرغم اینکه بغداد و صنعا در شورای همکاری عربی در کنار هم بودند. در نهایت معصومیت، شیطان خناسم مرا به پرسش از یکی از همراهان کشید:« هدیه‌ای از صدام نیست؟». و همراه با همان معصومیت جواب داد:« اووووه، هدیه‌های بسیاری اما ما آنها را قایم کردیم».