قاتل جدید قاتل بزرگ نیست

قاتل جدید توجه مردم را به خود جلب کرد. رتبه اول ادارات رسمی و نهادهای بهداشتی و سازمان‌های مرتبط به سلامتی و سرنوشت مردم را به خود اختصاص داد. این اولین بار نیست که جهان با قاتلی از این نوع روبه رو می‌شود. نکته جدید اینکه جنایت‌هایش را در جهان جدید مرتکب می‌شود. اگر «کرونای جدید» نیم قرن پیش چهره می‌نمود، مسئله فرق می‌کرد. شاید قربانیانش را در میان پنهان‌کاری آهنین رسمی می‌گرفت که وجود ویروس و شیوع آن را یکی از اسرار حکومت می‌دید و آشکار ساختن آن ممنوع بود؛ نه پیش شهروندان و نه پیش جهانیان. شاید هم ماجرایش را چند دهه بعد می‌فهمیدیم و در خاطرات شخصی می‌خواندیم که آن لحظه‌های وحشت را تجربه کرده باشد و جزئیات آن را در اوراق‌اش پنهان کرده، اما ما در دوره دیگری زندگی می‌کنیم. دیگر جایی برای اسرار باقی نمانده. گوشی کوچک تلفن جاسوسی است که به سراسر جهان گزارش می‌کند. یک تصویر یا یک پیام مختصر کافی است تا سراسر جهان از حادثه‌ای در دهکده دورافتاده و فراموش شده با خبر شود.
دنیای سکوت و پنهان کاری دیگر رخت بربسته است. همه اسرار در تارهای اینترنت منتشر می‌شوند. اما ترسناک این است که این شبکه‌های اجتماعی که ابهت مرزها و سدها را برانداختند همزمان هرگونه نظارت برشایعه‌ها و گزافه‌گویی‌ها و سناریوهای وحشت آفرینی و گمراه سازی را حذف کردند. ما در برابر رودخانه‌هایی از پیام‌ها و ویدیوهایی قرار داریم که دمادم جریان دارند. و چقدر دشوار است اطمینان یافتن از درستی یا دقت سخن‌ها. و مسئله وقتی نگران کننده می‌شود که به ویروسی مربوط باشد که آزمایشگاه موفق به فاش ساختن اسرار و علل شیوع‌ و راه‌های درمانش نشده باشند.
جای تعجب ندارد که جهان نگران باشد. ماجرا از شهر ووهان چین آغاز شد و بعد معلوم شد بزرگ‌تر و خطرناک‌تر است. هر روز فهرستی از قربانیان منتشر می‌شود. و هر روز خبر از ورود ویروس به عنوانی جدید یا شایعاتی از ورود آن می‌رسد. انگار آدمی رمانی می‌خواند که توسط نویسنده‌ای  نوشته شده که خبره وحشت افکنی است. کافی است نگاهی به داستان کشتی «دایموند پرنسس» بیاندازیم که در مقابل سواحل ژاپن قرنطینه شد که منشأ اصلی ویروس در خارج از چین شده است. بعد از این بسیاری در باره رنجی که در بیمارستان‌ها کشیدند خواهند نوشت و از عذاب‌ کسانی که درخانه‌های‌شان چشم به راه مرگ ماندند و کسانی که ویروس را به افراد خانواده‌شان منتقل کردند.
علیرغم جنگ‌ها و درگیری‌هایی که بخش‌های مختلف جهان از سرگذرانده‌اند، ویروس وحشت بی سابقه‌ای در دل‌ها انداخت؛ ترس در فرودگاه‌ها و قطارها و کشتی‌ها و هراس در مدارس و دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها. دولت‌ها فشار اخبار بد را احساس کردند. دست و پای‌شان را گم کردند و از اتهام کوتاهی ترسیدند.
اینگونه بود که پروازها لغو شدند و ورود برخی ملیت‌ها ممنوع اعلام شد. مسابقاتی لغو یا تصمیم به برگزاری بدون تماشاگر آنها گرفته شد.
ویروس شکنندگی جهان را برملا ساخت. نیازی به جنگی ویرانگر ندارد تا غرق در نگرانی بشود. مسئله وقتی مضاعف شد که قاتل جدید سراز کره جنوبی، ایران، ایتالیا و دیگر کشورها درآورد. آزمون برای سطح آمادگی دستگاه‌های بهداشتی و پیش‌گیری در این کشورها سنگدلانه بود. سازمان بهداشت جهانی به سرعت دست به کار شد و امکانات و ابزار فراوانی مهیا ساخت، اما رویارویی در نهایت به آمادگی هر کشور و توانش در واکنش سریع به « دشمن شماره یک» برمی‌گردد. مسئله به آزمونی برای دولت‌ها و نهادهای پزشکی بدل شد به خصوص وقتی هراس بار مسئولیت را مضاعف ساخت و شایعات سریع‌تر از خود ویروس گسترش می‌یافتند.
ویروس «کرونا» تاکنون موجب وارد شدن زیان‌های هنگفت اقتصادی شده به خصوص که از چین آغاز شد، یعنی از «کارخانه جهان». زیان‌هایی در صنعت و تجارت و گردشگری که ترکش آن به ایتالیا و سپس به ایران رسید. ویروس همچنین موجب ایجاد صحنه‌های دردناک بشری در جهانی شد که در هم بسیار پیچیده، پرمسافرت و آمیختگی است. مسافری در هواپیما یا قطار از نشستن در کنار یک چینی سرباز می‌زند. شهروندی در کشوری دور قبول نمی‌کند پا در رستوران چینی بگذارد که قبلا مشتری‌اش بوده. ویروس مایه نوعی انزوا در افراد و کشورهایی شد که به آن مبتلا شدند یا به آنها رسیده است. کشورهای مجاور کشور آلوده مرزهای‌شان را با آن بستند و مانع از ورود شهروندان‌اش می‌شوند و به شهروندان خود توصیه می‌کنند به آن کشور سفرنکنند.
هراس‌ها حامل پیامی هستند: اگر کشوری هم‌قدرت چین نتواند ویروس را به سرعت کنترل کند، شیوع ویروس در کشور متلاشی یا دارای امکانات اندک و نهادهای قدیمی چه می‌کند؟ مثلا اگر سرو کله این قاتل جدید در اردوگاه پناهندگان پیدا شود که اصلا حداقل امکانات برای پیش‌گیری از بیماری‌های معمولی وجود ندارد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر جهان ناچار شود چندین ماه با اخبار انتقال ویروس و قربانیان آن و سختی پایان بخشیدن به گسترش آن سرکند چطور؟
اولین پیامی که از وضعیتی که امروز تجربه می‌کنیم می‌توان گرفت، ضرورت توجه جدی دولت‌ها به نهادهای مسئول دفاع از زندگی مردم خود یعنی نهادهای بهداشتی، خدمات آتش نشانی و دفاع مدنی  و هر بخشی است که مسئولیت مقابله با ویروس‌ها و هر نوع بحران‌ را دارد. هیچ مأموریتی بالاتر از حفظ زندگی مردم نیست. و بدیهی است که دولت‌ها پول‌های فراوانی در زمینه‌هایی با کمترین اهمیت یا اولویت هزینه می‌کنند که باید آنها را صرف نهادهایی بکنند تا آنها بتوانند افراد آلوده یا درمعرض آلودگی را نجات بدهند. 
خوب است که جهان صدایش را برای هشدار دادن نسبت به خطرناکی قاتل جدید بلند کند و رسانه‌ها در آگاهی بخشی و هشدار دادن و راهنمایی مشارکت کنند. و هرفردی به این نتیجه برسد که جهان بسیار بیش ازآنکه تصور می‌کند به هم پیوسته است و شریان‌های دهکده جهانی درهم آمیخته‌اند. حالت همبستگی انسانی است که می‌تواند مقداری دلداری بدهد در زمانی که بحران‌های هویت گسترش می‌یابند و بسیاری از چشمه‌های کینه و میل به حذف دیگران آب برمی‌دارند.
و علیرغم دلهره حاکم باید واقع بین بود. قاتل جدید، قاتل بزرگ نیست. آمارش اگر با آمار آسیاب‌های خونین که دروازه‌هایشان را در کشورهای ما چهارتاق گشوده‌اند بسنجیم بسیار کم است. جنگ‌های کشورهای فرسوده و نقشه‌های تکه‌تکه شده و مداخلات و تمایلات. «کرونای جدید» قاتل خشنی است، اما میزان جنایت‌هایش به مقدار کشتارهایی که کشورهای ما یا باقیمانده آنها را به وحشت می‌اندازند نمی‌رسد. کاش جهان همصدا علیه امواج کینه و کشتارهای علنی بشری و سیاست‌های متکبرانه‌ای که برکشورهای تکه تکه شده خون می‌بارند، فریاد می‌کشید.