انسان نمیتواند غرق در ناامیدی بشود به این دلیل که ویروسی به جهان یورش برده و آزمایشگاهها در یافتن واکسنی تأخیرکردند که میتواند قاتل رسیده را بکشد. جهان پیش از این تجربههای دردناکتری را از سرگذرانده که شمار چند برابری قربانی برجای گذاشتهاند. سخن شتابزده خواهد بود اگر بگوییم پیشرفت علمی شکست خورده چون جهان همیشه با مشکلات جدیدی روبه رو میشود که پیش از این مانند آنها را حل نکرده و ویروسهای جدیدی که سابقه نداشته با مانند آنها مبارزه کرده و رازهایشان را برملا ساخته باشد.
نمیتوان بدون داشتن مقدار ضروری از قدرت پایداری در برابر شگفتیها به زندگی ادامه داد. شمار قربانیان «کووید-19» هنوز بسیار کمتر از تعداد افرادی است که در جنگهای جهانی کشته شدند که سیاستهای متهورانه و مسابقات برسرمنافع تبزده عامل آن بودند. درمواجهه با تأخیر درپاسخ به تهدید جدید شایسته است به یاد بیاوریم که دانش بارها در پاسخ دادن به این چالشها موفق بوده و جان میلیونها انسان را از نابودی حتمی نجات داده است. نمیتوان با گذاشتن علامت سئوال درباره قدرت دانش در یافتن پاسخهای دلخواه شتابزده نظرداد. نمیتوان برای کاستن از حساب بازکردن بر پیشرفت همه بشریت از شیوع ویروس شروع کرد.
واقعیت اینکه نمیتوان میزان خسارتهایی که یورش «کرونا» برجهان وارد ساخت دست کم گرفت. تعداد بیکاران به دلیل ویروس پیوسته روبه افزایش است به خصوص درمیان این سخنان که ویروس به زودی با ما خداحافظی نخواهد کرد. ضررهای اقتصادی ترسناکند و آمار و ارقامشان بی سابقه. اینجا همین اشاره بس که آثار ضرر و زیانهای اقتصادی درسالهای آینده خود را نشان میدهند؛ همانهایی که به بی ثباتی آموزش در سطح جهان و ضررهای فاجعهبار مربوط میشوند به خصوص درآن کشورهایی که زیرساختهایی را ندارند که بتوانند آموزش از راه دور داشته باشند. این سرریز ضررها در چندین سطح هشدار دهنده شرارههای ناآرامیهای گسترده است، اگر جهان نتواند طرحی جدی برای دوباره برخاستن تدارک ببیند. آنچه مایه نگرانی است اینکه میزان خسارتها، کشورهایی را که به دست و دلبازی مشهور بودند را وامیدارد کمکهای خود به دیگران را قطع کنند با توجه به خسارتهایی که اقتصادشان از تعطیلی و بیثابتی چرخه کار دیده است.
این بحران که خواب از چشم جهان گرفته چهره دیگری نیز دارد. ویروس هالههای قدرتمندان را کوبید. چین که شیوع ویروس از آنجا شروع شد نتوانست در همان گهوارهاش محبوسش کند. این قدرت بزرگ هزینه ظهور این قاتل بر خاکش را پرداخت. اگر اقدامات قاطعی که طبیعت نظامش اجازه آن را میدهد نبود، «کارخانه جهان» برای مدتی طولانیتر تعطیل میشد با همه آنچه که برای زنجیره واردات و وفور کالاها در جهان معنا داشت؛ جهانی که روزها و سرنوشتش به هم گره خورده است.
«کرونا» هالههای ابرقدرتها را درهم کوبید. افزایش هولناک تعداد جانباختگان و مبتلایان درامریکا احساس تخلکامی و ناامیدی برجای گذاشت. ما درباره بزرگترین قدرت جهان سخن میگوییم. از کشوری که مدرنترین و پیشرفتهترین آزمایشگاهها را دارد. ویروس نشان داد که جنگهایی وجود دارند که نمیتوان به سرعت تمام کرد حتی اگر نام کسی که خواستار پایان بخشیدن به آنها ایالات متحده باشد. ویروس تنها ابرقدرت را تکان داد و روند روزانه و شاید محاسبات انتخاباتی آن را با رسیدن آن به هفتههای سرنوشت ساز بدون وجود واکسن در بازارها به هم ریخت. همچنین میتوان گفت، ویروس به هاله روسیه نیز ضربه زد که پیوسته قدرت خود در تولید موشکهایی به سرعت صوت که درهدف گیری خطا نمیکنند، به رخ جهان میکشید.
هولناکی ویروس تأثیری بر ناآرامیها و درگیریهایی که پیش از ظهورش بودند، نداشت. میتوان گفت در افزایش برخی اختلافات و نشان دادن مقاصد مضر نقش داشت آن طور که در روابط امریکا و چین چنین بود. فضای خانه بینالمللی علیرغم شوکی که «کرونا» وارد ساخت تغییرنکرد. بهترین دلیل همانی است که اکنون منطقه خاورمیانه از سرمیگذراند در نتیجه مسابقه بر سرثروتهایی که سماجت اردوغان در اعمال واقعیت جدید در این منطقه شعلهور ساخت. اما دلیل روشنتر از بحران جدید میان اروپا و روسیه میآید که درافق دیده میشود با مسموم ساختن مخالف روسی آلکسی ناوالنی.
داستان خیلی ساده است. آلکسی ناوالنی مؤلف، نویسنده و فعال سیاسی مشهور روس است که مخالفت خود با جناب رئیس را پنهان نمیساخت و از هرفرصتی برای محکوم کردن استفاده میکرد که آن را فساد دوران کنونی و دستگاههای آن میداند. در توصیف حزب ولادمیر پوتین تردیدی به خود راه نمیداد که « حزب حقهبازها و دزدانی که خون روسیه را میمکند» توصیف میکرد. علیرغم تهدیدها و تلاشها برای به کارگیری سیستم قضایی برای پرونده سازی تصمیم داشت به مخالفت خود تا پایان راه ادامه دهد. ناوالنی در تامسک سیبری به امید رسیدن به مسکو سوار برهواپیما شد. اما در میان سفر ازحال رفت و دچار بیهوشی شد و هواپیما ناچار به فرود اضطراری در شهر دیگری شد و او را به بیمارستان بردند. پس از سه روز مقامات با درخواست همسرش برای انتقالش به آلمان و درمان درآنجا موافقت کردند.
پیش از ترک بیمارستان، پرشکان روس وجود هرگونه آثار مسمویت در بدن مرد بستری در اتاق مراقبتهای ویژه را انکار کردند. اما ضربه پرصدا از آلمان و از زبان خود صدراعظم آمد. مرکل گفت که ناوالنی قربانی توطئه قتل بوده است. او با بیان اینکه «کسی قصد داشت او را ساکت کند» درباره «مسائل جدی که تنها دولت روسیه میتواند به آنها پاسخ دهد و از آنها خواسته میشود» سخن گفت.
تحقیقات آلمانی نشان داد، ناوالنی که در فرودگاه و پیش از پرواز یک فنجان چای خورده با ماده «نوویچوک» مسموم شده که نامش سال 2018 برزبانها افتاد وقتی که مسکو به مسموم ساختن جاسوس سابق و دخترش در شهر سالزبری بریتانیا متهم شد. جالب اینکه «نوویچوک» در زبان روسی به معنای «مسافر جدید» است و خود مادهای شیمیایی است که اتحاد جماهیر شوروی آن را تغییرداد تا قدرت سمی آن از سلاح شیمیایی دیگر بیشتر بشود.
قویترها درسی را که باید از ویروس «کرونا» میآموختند، نگرفتند که همان لزوم پایان بخشیدن به درگیریها برای مقابله با فاجعه خسارتهای بشری و اقتصادی است. به همین دلیل خانه بینالمللی اکنون درسایه ویروس و ناآرامی روزگار میگذراند و این مسئله هزینههای گزاف خواهد داشت.