غسان شربل
سردبير الشرق الاوسط
TT

نشست ریاض... و پس از مصیبت بزرگ

ویروس نفس جهان را که خیال می‌کرد روزگار ویروس‌های کشنده به تاریخ پیوسته، برید. بشریت را خسته کرد و رکورد ترسناکی در مرگ و آمار نگران کننده‌ای در مبتلایان ثبت کرد. اقتصادها را تکان داد و فلج کرد و زنجیره‌های آنها را گسست و کارخانه‌هایشان را تعطیل و فرودگاه‌ها و قطارها را خاموش ساخت. گردشگری را درهم کوبید و هتل‌ها و رستوران‌ها و بازارها را به دست خلأ و افسردگی سپرد. ده‌ها میلیون نفر را به سمت بیکاری کشاند و تعدادی هولناک از شرکت‌ها را به ورشکستگی رساند. ویروس، مردم را تهی‌دست کرد و قرص‌های ترس و نگرانی بین آنها توزیع کرد و ناچارشان ساخت پشت ماسک‌های‌شان بنشینند و هر روز از آمار جدیدی که این قاتل سریالی رقم می‌زند بپرسند. ویروس کمر بیمارستان‌ها را شکست و کادرهای پزشکی را گرفتار کرد. به محصولات آسیب زد و زیان بزرگی به آموزش وارد ساخت.

این اولین بار نیست که جهان با هجوم ویروسی روبه رو می‌شود. اما حملات بزرگ پیشین قبل از مجهز شدن انسان به این پیشرفت علمی بود که او را ایمن ساخت و شرایط زندگی‌اش را بهبود بخشید و پیش از انقلاب‌های تکنولوژیک پیاپی بود که توان بشریت را در مقابل دشمنان سلامت‌اش دو چندان کرد. شاید به همین دلیل جهان به نوعی هراس افتاد. ماه‌های گذشته موج‌های افسردگی در رگ‌های مردم پمپاژ شد. جهان به نظر گرفتار در دام «کرونا» رسید بی آنکه وعده نزدیکی برای برون رفت یا رهایی وجود داشته باشد.

جهان به بارقه امیدی نیاز داشت. امیدی به کشف واکسن و رساندن آن به همه، امید به درمان زخم‌های اقتصاد جهانی براساس اصل همبستگی در مواجهه با فاجعه و کمک به کشورهایی که زیر بار قرض‌ها و فقر کمرخم کرده‌اند. خوشبختانه نشست ریاض «گروه بیست» این پیام امید را فرستاد. از سخنان خادم حرمین شریفین ملک سلمان بن عبدالعزیز مشخص شد، سعودی اصرار بر «توزیع عدلانه آسان واکسن‌ها» دارد و همزمان بر بسیج توان کشورهای شرکت کننده برای بهبود بخشیدن به مشکلات اقتصادی برخاسته از مصیبت بزرگ تأکید می‌کند.

واقعیت اینکه موفقیت نشست ریاض به ثمر نشستن تلاش‌های سعودی است که عملاً روز پس از نشست اوساکا آغاز شد. با وجود قید و بندهایی که ویروس تحمیل کرد، از جمله فاصله‌گذاری و مشکلات جابه‌جایی، سعودی در طول ماه‌های گذشته و پس از نشست استثنایی که ماه مارس گذشته به آن دعوت نمود، کارگاهی بود که برای متبلور ساختن شکلی که مایه هم‌سطح شدن با چالش بی سابقه‌ای که جهان با آن روبه روست، آرام و قرار نداشت. ورود عمیق سعودی در سال‌های اخیر در نبرد پیشرفت و اصلاح و نوسازی و توانمند سازی زنان و کسب تکنولوژی و ایجاد شرکت‌ها، بسیج نیروها را تسهیل کرد، همچنین برنامه بلندپروازانه «چشم‌انداز2030» که ولیعهد شاهزاده محمد بن سلمان برای اجرای آن تلاش شبانه روزی می‌کند، پس از آنکه موفق به جذب نیروهای جوان شد و هیمنه افکار مانع از پیشرفت و تعامل را به کنار زد، راه ورود را هموار کرد. موفقیت نشست، مسیر مسئولیت بین‌المللی را هموار ساخت که سعودی در تعامل با پرونده‌های منطقه و جهان آن را به کارمی‌بندد. نشست‌های گروه بیست هاله‌ای دارند که همه نشست‌های دیگر از آنها بی‌بهره‌اند. دنبال کننده آنها احساس می‌کند، این نشست گردهمایی بزرگ کسانی است که کلیدها را در دست دارند؛ کلیدهای اکنون و کلیدهای آینده. و این بی شک به معنای اقتصاد، توسعه، بهداشت، آموزش و محیط زیست علاوه بر سیاست و امنیت است. آسان نیست که همایش کسانی را گردهم بیاورد که دو سوم جمعیت جهان و تجارت آن و بیش از 90 درصد تولید خالص جهانی را نمایندگی می‌کنند. کشورهای شرکت کننده در این نشست‌ها بخشی از مهم‌ترین اشیای جهان را در اختیار دارند: قوی‌ترین اقتصادها و بزرگ‌ترین ثروت‌ها، بهترین آزمایشگاه‌ها و دانشگاه‌ها، برجسته‌ترین نفوذهای تکنولوژیک و شرکت‌های غول‌آسا، بزرگ‌ترین ارتش‌ها و خطرناک‌ترین زرادخانه‌ها. و این درعمل بدین معناست که شرکت کنندگان واقعاً کلیدهای ثبات و شکوفایی را در دست دارند و وظیفه خود می‌دانند که با چالش‌های پیش‌روی «دهکده جهانی» مقابله کنند، خواه مسئله به اقتصاد یا امنیت آن برگردد یا خطرات زیست محیطی و اقلیمی پیش بینی شده.

اینکه شرکت کنندگان در نشست گروه بیست توان‌های بسیار زیادی دارند به معنای این نیست که راه‌حل‌های سحرآمیز وجود دارد؛ باید همیشه به این توجه داشت که گروه شامل کشورهایی از قاره‌های مختلف است و از مکتب‌های مختلف سیاسی و اقتصادی در خوانش بحران‌ها و تلاش برای یافتن راه حل‌ها پیروی می‌کنند. کشورهایی هستند که پا درمسابقه‌هایی برای برتری و کسب جایگاه‌ها و دفاع سخت از منافع خود گذاشته‌اند. اما با وجود تضادها و رقابت‌ها، اندک سال‌های گذشته باور‌ به شبه سرنوشت مشترک را ثبت کرد، با توجه به به‌هم پیوستگی رو به افزایش میان اقتصادهای جهان که میزان جابه‌جایی کالا و افراد و افکار چندین برابر شده است.

اگر نشست گروه بیست اساساً بسیار مهم بود، شرایط برگزاری آن در دو روز گذشته نیز اهمیت‌اش را دوچندان کرد. بی هیچ اغراقی باید گفت، این نشست درجهانی متفاوت با آنچه سال گذشته در اوساکای ژاپن برگزارشد، روی داد؛ روزنامه‌نگارهایی که برای پوشش نشست شرکت کردند و من یکی از آنها بودم شهری پر از رویداد را به یاد دارند. همچنین دست‌دادن‌های مشهور و روبوسی‌های برجسته و دیدارهای پشت پرده نشست را به یاد می‌آورند، این در کنار دیدن بزرگانی که دور یک میز نشسته بودند و انگار گروهی پزشک‌اند که باید آنچه را مایه کاهش دردهای اقتصاد جهان است مهیا کنند. نشست بدون مشکل نبود، اما با مشکلاتی طبیعی در جهانی طبیعی روبه رومی‌شد. درزمان برگزاری نشست، هنوز بادهای ویروس مبهم ترسناک برجهان نوزیده بودند که خیلی زود قانون دردناک خود را بر پایتخت‌ها و قاره‌ها تحمیل کرد. نشست‌های پیشین بدون بحران نبودند، اما بحران‌هایشان از آن نمونه‌ای بودند که در بانک‌ها و بازارهای سرمایه و شرایط تجارت و جابه‌جا شدن اقتصاد از یک دوره به دوره دیگر بود و لزوم بالا بردن سهم شرکت کنندگان در پیش‌گیری از فاجعه‌های زیست محیطی پیش‌بینی شده اگر ساکنان کره زمین سیاست‌های آگاهانه و جدی در پیش نگیرند.

سعودی پس از نشست اوساکا، که تنها کشور عربی شرکت کننده در گروه است، ریاست گروه و مسئولیت آماده‌سازی برای نشست کنونی را به عهده گرفت. خوشبختانه نشست ریاض «گروه بیست» همچون شروع بازگشت جهان به مرحله پس از مصیبت بزرگ ظاهر شد، به خصوص که زمان شمارش رسیدن واکسن به هفته رسید. نشست، پیام امید و همبستگی فرستاد و جهانی که آماده بیرون رفتن از تونل بود به آن نیاز داشت.