رئیس جمهوری جدید امریکا جو بایدن تا به اینجا دست به کاری پسندیده زد و نگرانیهای متحدان از اینکه مبادا ایالات متحده امریکا همان مسیر بازگشت به توافق معیوب هستهای که در سال 2015 با دولت ایران به امضا رسید را درپیش بگیرد. انتصاب رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه امور ایران میتواند این تصور را تغییردهد.
آنچه به ایران مربوط میشود، اشارههایی اطمینان بخش از سوی دیگر مشاوران بایدن رسید. مشاور جدید امنیت ملی جک سولیوان ماه پیش در اظهاراتی گفت، مسئله به طور کامل به ایران برمیگردد که ایالات متحده پیوستن یا نپیوستن دوباره به توافق هستهای را مورد بررسی قراردهد، و این به معنای پایبندی کامل دولت ایران به بندها و مقررات توافق هستهای است پیش از آنکه ایالات متحده دست به رفع تحریمهای اقتصادی اعمال شده برایران بزند. آقای آنتونی بلنکن، نامزد رئیس جمهوری امریکا برای وزارت خارجه، به نمایندگان مجلس سنا گفته او به توافقی طولانیتر و محکمتر با دولت ایران تمایل دارد. همچنین متعهد شده، درصورت ازسرگیری مذاکرات با ایران با متحدان منطقهای مانند اسرائیل و کشورهای خلیج عربی مشورت خواهد کرد.
طرفهای ذیربط در خاورمیانه این اشارهها را گرفتند. دقیقاً همان طور که آقای یوسف العتیبه سفیر امارات متحده عربی در ایالات متحده به من گفت:« از اخباری که به ما رسید دلگرم شدیم که تیم رئیس جمهوری بایدن میفهمد منطقه خاورمیانه ازسال 2015 و تا سال 2021دچار تغییرات اساسی بسیاری شد».
و براین اساس، عجیب است-آن طور که نشریه «جویش اینسایدر»ویژه مسائل اسرائیل در نیویورک مینویسد، اینکه بایدن رابرت مالی را که مدیر سابق امور خاورمیانه در شورای امنیت ملی دولت اوباما بود به عنوان نماینده ویژه درامور ایران منصوب کرد. برعکس جک سولیوان و آنتونی بلنکن، بلکه حتی خود رئیس جمهوری، به نظرمیرسد مالی به این باور تمایل دارد که تعامل مستقیم با کشورهای سرکش تنها راه رام کردن آنهاست.
این یکی از تمهای برجسته در مسیرحرفهای رابرت مالی بود. پس از به بنبست رسیدن گفتوگوهای صلح فلسطینی-اسرائیلی با پایان یافتن دوره دولت سابق کلینتون، مالی-که آن زمان درگفتوگوها حضور داشت-آشکارا اعتراض خود به دیدگاهی که رئیس جمهوری بیل کلینتون به کاربسته بود اعلام کرد و علت مستقیم شکست گفتوگوها را ناکامی رهبر فقید فلسطینی یاسر عرفات در ارائه طرح مقابل بود میدانست. مالی از سال 2008 از دادن مشورت به برنامه تبلیغاتی ریاست جمهوری باراک اوباما در خصوص سیاست خارجه دست کشید به دلیل درز گزارشهایی که نشان میداد او با رهبران جنبش فلسطینی «حماس» جلسه داشته که دو دولت اسرائیل و امریکا به عنوان گروه تروریستی به حساب میآروند.
آقای مالی البته اولین یا تنها شخصی نیست که از تلاشهای دیپلماتیک با دشمنان ایالات متحده در خارج حمایت میکند. در حقیقت امر، خود دولت رئیس جمهوری سابق دونالد ترامپ اعلام کرد، سیاست فشار حداکثری درخصوص دولت ایران را به عنوان یکی از ابزارهای اجبار نظام برای پذیرش توافق هستهای بهتربه کاربرد. اما دعوت علنی مالی در بیرون از لایههای دولتی، مأموریتهای سولیوان و بلنکن به قصد امضای توافق مطمئنتر تحت الشعاع قرارمیدهد که رابرت مالی پیش ازاین به مذاکرات درباره آن کمک کرد.
در گفتوگویی که سال 2019 با سایت خبری امریکایی«اینترسپت» انجام شد، مالی گفت 12 شرطی که مایک پمپئو وزیرخارجه سابق امریکا برای رفع تحریمهای اقتصادی از ایران تعیین کرده، به سطح تلاش برای تغییرنظام حاکم درایران میرسد و هیچ رهبر ایرانی هرگز نمیتواند چنین شرطهایی را بپذیرد یا با آنها موافقت کند.
با این حال، خواستههای مایک پمپئو به هیچ وجه غیر معقول نبودند. چرا که شامل تصویری روشن بر لزوم انجام اصلاحات دموکراتیک داخلی یا ضرورت آزادی زندانیان سیاسی درایران نبود. به جای آن هدف مایک پمپئو پایان بخشیدن به رفتارهای خصمانه و احمقانه نظام ایران بود؛ به شکل حمایت از گروههای تروریستی و توسعه توان موشکی بالستیکی و گروگان گرفتن شهروندان خارجی در کشور.
مهمتر از آن این نظریه که نظام ایرانی تن به فشارهای بینالمللی نمیدهد، خود به یکی سرچشمههای گفتوگو در ایران به خصوص وزیر خارجه آن محمد جواد ظریف تبدیل شده است. کما اینکه ثابت شده این نظری کاملاً خطاست. برنامه فشارهای حداکثری که دولت رئیس جمهوری باراک اوباما میان سالهای 2011 و 2013 علیه ایران به کاربرد در مجبور ساختن نظام ایرانی برای رفتن به سمت مذاکرات باز با ایالات متحده، پادشاهی متحد، آلمان، فرانسه و چین درآن زمان موفق بود.
شهروند امریکایی چینی تبار وانگ ژوی که به هنگام کار بر روی پایان نامه دانشگاهی خود در مقطع دکترا به شکلی ظالمانه میان سالهای 2016 و 2019 در ایران به زندان افتاده بود به من گفت، انتخاب رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه امریکا در امور ایران میتواند مأموریتهای آنتونی بلنکن و تأکیدهای او مبنی براینکه دولت رئیس جمهوری بایدن تلاش کرد توافق هستهای سال 2015 با ایران را تقویت کند را تضعیف میکند.
ژوی نیز اضافه کرد:« اگر به جای محمد جواد ظریف بودم، به هیچ وجه آنتونی بلنکلن را باور نمیکردم که رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه امریکا در ایران هست یا نه».
ژوی یکی از 12 نفری به حساب میآید که گروگان سابق نظام ایرانی بودند که در زمینه حقوق بشر فعالیت میکردند و با ارسال نامهای به بلنکن خواستهاند با انتصاب رابرت مالی موافقت نکند. در نامهشان گفتهاند:« انتصاب مالی پیامی هولناک به نظام دیکتاتوری ایران خواهد فرستاد که ایالات متحده با نادیده انگاشتن کامل مسائل تروریسم منطقهای و جنایتهای ضد بشری داخلی ایران تنها بر بازگشت به توافق هستهای تمرکز خواهد کرد ». همچنانکه به مثابه این اشاره خواهد بود که دولت رئیس جمهوری جو بایدن اهمیتی به حقوق بشر خاص شهروندان ایرانی، سوری، عراقی، لبنانی و بسیاری دیگر از کسانی که نظام حاکم ایرانی با آنها با بدترین شکنجهها تعامل میکند نمیدهد.