عبدالرحمان الراشد
روزنامه‌نگار و روشنفکر سعودی، سردبیر سابق روزنامه «الشرق الاوسط» و مدیر سابق شبکه العربیه
TT

برتری فناوری اسرائیل از سال ۱۹۶۷

زمانی که از رئیس‌جمهوری فقید مصر، جمال عبدالناصر، پرسیدند چرا در جنگ ۱۹۶۷ شکست خورد، گفت: «برتری هوایی اسرائیل بر ما» و به همین دلیل، اسرائیل همزمان با ما (مصر، سوریه و اردن) می‌جنگید. و هنگامی که روزنامه‌نگار پاسخ داد که مصر نیز ناوگان بزرگی از هواپیماهای جنگی دارد؟ در آن زمان مصر ۴۲۰ جنگنده داشت که میگ ۲۱ نیز در میان آن‌ها بود، که از برترین جنگنده‌ها بود. ناصر پاسخ داد: اسرائیل خلبانان بیشتری نسبت به مصر دارد، سه خلبان اسرائیلی برای هر جنگنده، یعنی آن‌ها می‌توانند چندین بار در روز با یک هواپیما بجنگند. توضیح او درست بود، اما برتری اسرائیل بر اساس داشتن هواپیماهای پیشرفته نبود، بلکه توسعه تمامی نهادهای نظامی اسرائیل و سازمان‌های پشتیبان آن بود که بر برنامه‌های پیشرفته‌ای تکیه داشتند.
بیش از چهار هزار نفر در دو عملیات فنی توسط اسرائیل علیه«حزب‌الله» کشته و زخمی شدند که در این عملیات‌ها از دستگاه‌های پیجر (گیرنده) و بی‌سیم (فرستنده) استفاده شد. ما در جنگ‌های فناوری هستیم، نه جنگ‌های دلاوری. مفهوم این نبرد «تمدنی» است و نه تاریخی. تلفن‌ها، دستگاه‌های ارتباطی دیگر، کامپیوترها،ت لویزیون‌ها، خودروهای الکتریکی و پهپادها همگی می‌توانند به عنوان سلاح مورد استفاده قرار گیرند. خودرویی مثل تسلا که با هشت دوربین مسلح است، می‌تواند توسط هکرها هر کسی را در داخل و خارج آن رصد کند، و حتی می‌توان آن را از کشوری دوردست هک کرد و به کنترل درآورد و به سلاح تبدیل کرد.
استفاده از تلفن‌های بی‌سیم و پیجرها به عنوان سلاح‌هایی برای کشتار فاصله را افزایش می‌دهد و پیروزی در جنگ‌های نظامی را غیرممکن می‌سازد. ناصر بیش از نیم قرن پیش از برتری اسرائیل شکایت می‌کرد و امروز این فاصله دوچندان شده است، به‌طوری که اندیشه تغییر با نیروی مسلحانه تقریباً غیرممکن و اگر نگوییم ساده‌لوحانه است.
در مسیرهای تاریخی، فناوری نقش تعیین‌کننده‌ای در جنگ‌ها و برتری امپراتوری‌ها بر یکدیگر داشته است. مغول‌ها کمان‌های مرکبی ساختند که به سوارکاران اجازه می‌داد بدون توقف و با دقت در حین سواری تیراندازی کنند و این به آن‌ها امکان داد تا نیمی از جهان را با سرعتی بی‌سابقه تصرف کنند. عرب‌ها قاره‌ها را پس از توسعه سلاح‌های شیمیایی سوزاننده‌ای از قیر پیمودند. همچنین عثمانی‌ها با اختراع توپ‌های عظیم توانستند قلعه‌های نفوذناپذیری مانند قسطنطنیه را در هم بکوبند. بریتانیا، آن جزیره کوچک دوردست، جهان را با بهره‌گیری از فناوری توپ‌ها بر روی کشتی‌ها که قلعه‌ها را از دریا نابود می‌کردند، فتح کرد و کشتی‌های زرهی و راه‌آهن ساخت که انتقال تدارکات و سربازان را سرعت بخشید. و نباید بمب اتمی را فراموش کنیم که نقطه اوج دستاوردهای تخریبی عقل بشر بود و جنگ جهانی دوم را به نفع ایالات متحده و متحدانش به پایان رساند و هنوز هم تأثیرگذاراست.
برتری علمی راز پیروزی‌های بشری است و توسعه ابزارهای جنگی نتیجه توسعه نهادها و جامعه است.
آنچه اسرائیل را برتر می‌سازد، توجه به عقل در حوزه فناوری است که پیروزی مداوم آن را تا به امروز در صلح و جنگ تضمین کرده و آن را با وجود کوچک بودن بازارهایش در اقتصاد متمایز کرده است. اسرائیل در زمینه‌های امنیت سایبری، صنایع نظامی، هوش مصنوعی، وسایل نقلیه خودران، فناوری پزشکی، و فناوری آبیاری و کشاورزی پیشرفت دارد.
اما «حزب‌الله»، مانند ایران، قدرتش در آمادگی برای فدا کردن نیروهایش نهفته است، و البته از جنگجویان ارزان‌قیمت از لبنان، عراق، افغانستان و یمن استفاده می‌کند و از سلاح‌های کپی شده از روسیه و چین بهره می‌برد و نام‌هایی مثل شهید، فاتح، قسام و زلزال بر آن‌ها می‌گذارد. «حزب‌الله» نیز مانند گروه «القاعده»، بر شجاعت و آمادگی ایدئولوژیک برای فداکاری تکیه دارد. و حتی این استراتژی در جنگ‌های قدیمی هم مناسب نبود، همان‌طور که یکی از تحلیلگران در واکنش به شوک و تلفات انسانی سنگین در صفوف «حزب‌الله» بر اثر انفجار دستگاه‌های پیجر بمب‌گذاری شده توسط اطلاعات اسرائیل گفت: «نمی‌توانی با ایدئولوژی با فناوری بجنگی». همه کشته‌شدگان دو طرف، «حزب‌الله» و اسرائیل، معتقدند که به بهشت می‌روند، اما مهم‌تر از همه در جنگ‌ها، آن است که چه کسی پیروز می‌شود.
این جنگ‌ها بدون نتیجه‌ای قطعی ادامه خواهند یافت، زیرا یک طرف به‌سختی در حال توسعه توانایی‌های خود است و جنگش با دشمنان را میدان آزمایش‌های خود می‌داند، در حالی که طرف دیگر غرق در مسائل ماورایی است و برای تلفات انسانی هیچ ارزشی قائل نیست.