تقاضا صفر، بها 20دلار؟

پس از اینکه سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) و متحدانش «اوپک+» از رسیدن به توافق در هفته گذشته ناکام ماندند و به 35 دلار یعنی به یک سوم سقوط کرد، این پرسش طی روزهای گذشته بسیار مطرح بود که آیا بهای نفت «برنت» ، سال 2020 به 20 دلار می‌رسد؟
پیش از پرداختن به بهای نفت اجازه دهید کمی درباره آنچه در نشست «اوپک+» گذشت بپردازیم و اینکه چرا روسیه با «اوپک» دچار اختلاف شد و چه نتایجی رقم خورد صحبت کنیم.
همه ما می‌دانیم اقتصاد جهانی اکنون به دلیل ویروس «کرونا» شرایط دشواری را تجربه می‌کند، مسئله‌ای که موجب شد «اوپک» پیش‌بینی کند رشد تقاضای نفت امسال به صفردرصد برسد. در همین زمان و با بهای نفت 50 دلاری پیش از نشست، تولید خارج از «اوپک» احتمالا با افزایش حدود 1.76 میلیون بشکه در روز نسبت به سال گذشته روبه روشود. یعنی بازار باید دست‌کم شاهد کاهشی در حدود 1.5بشکه در روز باشد تا به تعادل برسد و اتحاد موفق به مقابله با «کرونا» بشود.
وزرا در وین وارد جلسه شدند و واضح بود بین آنها برسرنیاز به ادامه توافق کنونی میان کشورها وجود داشت که تا پایان ماه مارس جاری به آن عمل می‌شود.
براساس این توافق کشورها درماه دسامبر توافق کردند که تولید خود را به میزان1.7 میلیون بشکه در روز کاهش دهند. و برای پشتیبانی از این توافق پادشاهی سعودی متعهد شد علاوه بر سهمیه‌اش حدود400هزار بشکه در روز از تولید خود بکاهد تا متوسط کاهش به 2.1میلیون بشکه در روز برسد.
متأسفانه همه برکاهش 1.5 میلیون بشکه در روز توافق نکردند و توافق شکست خورد و وزیر نفت روسیه الکساندر نوواک ازجلسه خارج شد و در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد از اول آوریل همه حق دارند به آنچه مناسب می‌بینند عمل کنند و هرمقدار که می‌خواهند نفت بفروشند. براین اساس، وزارت انرژی سعودی تصمیم گرفت از شرکت «آرامکو» سعودی بخواهد بازارها را غرق در نفت سعودی بکند و به مشتریان آسیایی میان 4تا6 دلار و مشتری‌های امریکایی هفت دلار تخفیف بدهد. این نخفیف‌ها با دو هدف صورت می‌گرفتند؛ اول حفظ سهمیه سعودی در بازار و حمایت از بخش پالایش پالایشگاه‌ها که از کمبود تقاضا برای سوخت مواجه‌اند.
برخی ممکن است بگویند پس مشکل کجاست؟ چون اعداد روشن‌اند و کشورها باید به کاهش تولید ادامه بدهند. و اگر 1.5 میلیون بشکه را به 2.1 میلیون اضافه کنیم، رقم مورد نیاز توازن بازار 3.6 میلیون بشکه در روزاست. پیش از این «اوپک» درسال 2008 بیش از این رقم کاست بی آنکه نیازی باشد به روسیه و دیگر تولید کنندگان مراجعه شود؛ وقتی «اوپک» آن سال در وهران برکاهش 4.2 میلیون بشکه در روزتوافق کرد تا از نتایج بحران‌های مالی جهان را پشت سربگذارد.
چه تغییری صورت گرفته که کشورها ناچار می‌شوند درآمد بزرگی را از دست بدهند و بگذارند قیمت‌ها سقوط کنند؟ مشکل اینجاست که برخی کشورها به کاهش‌ها پایبند نمی‌مانند و در حالت رسیدن به توافق جدید سعودی است که همه بار را متحمل می‌شود. همان طور که بازارها تغییرکردند و درسال 2008 تولید چندانی بیرون از «اوپک» وجود نداشت و «اوپک» صاحب قدرت تولیدی اثرگذار بود. اما امروزه تولید کنندگان زیاد شده‌اند و هرگونه کاهشی از سوی «اوپک» که با کاهش از بیرون «اوپک» همراه نشود، به معنای بیشتر از دست دادن سهمیه خود در بازار است چون قیمت‌ها تغییرنکرده‌اند و اینگونه است که «اوپک» قیمت‌ها و سهمیه‌ را از دست می‌دهد همان طور که در اواسط دهه هشتاد روی داد.
به همین دلیل سعودی در این نشست چاره‌ای نداشت جز اینکه از سهمیه‌اش دفاع کند. و همین طور همه شروع به دفاع از سهم خود پرداختند و جنگ قیمت‌ها از راه تخفیف‌ها شروع شد. اما روسیه توان مقاومت در جنگ سهمیه‌های بازاری دربرابر سعودی را ندارد چون روسیه به گفته نوواک نمی‌تواند بیش از 200هزار بشکه افزایش بدهد در حالی که پادشاهی ده برابر این رقم را افزایش می‌دهد.
سئوال منطقی این است: چرا روسیه با این همه مشارکت نمی‌کند؟ تنها جواب منطقی این است که روسیه تسویه حساب‌هایی با تولیدکنندگان صخره‌ای امریکا دارد، همان کسانی که امروز نبض بازار را در دست دارند و با روسیه در آسیا رقابت می‌کنند هرچند به صورت جزئی. اگر روسیه موفق به زدن نفت صخره‌ای بشود، برگ بزرگی در مذاکرات با رئیس جمهوری امریکا در دست خواهد داشت چون بیشتر شرکت‌های نفت صخره‌ای در تکزاس هستند و این ایالت یکی از مهم‌ترین‌ها در رقابت انتخاباتی ریاست جمهوری امریکا است.
هزینه تولید هربکشه نفت برای روسیه بین 10 تا12 دلار است(12 دلار برای شرکت بزرگ«روسنفت») درحالی هزینه تولید هربشکه برای سعودی  3تا 4 دلار است اما مشکل در ایجاد تعادل دربودجه امسال است به طوری که روسیه به 42 دلار در بشکه نیاز دارد و سعودی و بسیاری از کشورهای دیگر«اوپک» به چند برابر این رقم نیاز دارند... به همین دلیل سقوط به تولید زیان نمی‌رساند اما به بودجه فشار وارد می‌کند.
و حالا آیا بهای برنت به 20 دلار می‌رسد؟ نه، چون زمینه قیمت‌ها را تولید کنندگان حاشیه‌ای تعیین می‌کنند و اینها امروز هزینه تولیدشان دست کم در حدود 35 دلار باقی می‌ماند. اما با تخفیف‌های کنونی، بهای فروش نفت خام سبک عربی سعودی برای اروپا و دیگرکشورها به بیست می‌رسد و همه این نفت ارزان با کاهش تقاضا به مخازن می‌رود.