مصطفی فحص
TT

لبنان میان عطرفروش فرانسوی و روزگار حاکمیت

ساکن قصر بعبدا به تخلف از قانون اساسی ادامه می‌دهد و تلاش می‌کند همزمان دو پست را اشغال کند یا اختیارات پست نخست وزیر را به مرحله پیش از توافق طائف برگرداند و با او همچون نخست وزیری رفتار کند که فاقد بسیاری از اختیارات اجرایی به خصوص آنها که به تشکیل دولت مربوط می‌شوند باشد. آن طور که به نظرمی‌رسد میشل عون که رئیس جمهوری است تلاش می‌کند هیئت دولت کپی‌برداری شده از دولت حسان دیاب را تحمیل کند؛ با رعایت ظاهری توصیه‌های فرانسوی که ارباب حاکمیت از لحظه بسته شدن درب‌های هواپیمای رئیس جمهوری مکرون برای کنده شدن از زمین تلاش می‌کنند برآنها انقلاب کنند.

پس از ترک بیروت رائحه عطرهای فرانسوی نشسته برجامه حاکمیت چندان دوام نیاورد و آنچه پراکنده شد و در روزهای اخیر از معامله‌ها و سهم‌خواهی‌ها و تقسیم نقش‌ها میان صاحبان قدرت پراکنده می‌شود با رائحه‌های پیشین تفاوتی ندارد و انگار طبقه حاکم بوی مرگ را در بیروت استشمام نکرده و هنوز با لهیب آتش چهارم آگوست نسوخته پس از آنکه مکرون در سفر اولش در سپتامبر فرصتی به آنها داد تا به حرکت ضد انقلابی دست بزنند و عقربه‌های ساعت را به پیش از 17 اکتبر برگردانند.

عملاً مهلتی که پاریس برای تشکیل دولت به حاکمیت داد درپایان این هفته تمام می‌شود به طوری که پایتخت شاهد جنبش سیاسی خاموش و مبهمی است که تلاش می‌کند کار‌پخت دولت را به نتیجه برساند به شکلی که مایه دلگرمی پاریس بشود، واشنگتن را خشمگین نسازد و بخش‌های قدرت را راحت کند، به همین دلیل طعم هیئت دولت طعم دسر دو خلیل خواهد داشت( حسین خلیل معاون سیاسی دبیرکل «حزب الله» و علی حسن خلیل معاون سیاسی رئیس جنبش «امل»). طبیعی است که این دو از اصل یک سوم باقیمانده در دولت و دادن سهم بزرگ‌تر از پست‌های تخصیص یافته به مسیحیان میشل عون کوتاه نمی‌آیند. عون برای بهبود بخشیدن به جایگاه مسیحی خود به آن نیاز دارد که پس از انقلاب اجتماعی که افکار عمومی مسیحی پس از انفجار بندر شاهد آن بود به شدت آسیب دید.

دوگانه «حزب الله» و جریان عونی با وسواس می‌خواهند طرح مکرون موفق شود و به برنامه همخدمتی فرانسوی-ایرانی پاسخ بدهند آن هم برای اجتناب از فشارهای بیشتر که واشنگتن اعمال می‌کند. کاخ سفید بلافاصله پس از رفتن مکرون دیوید شنکر معاون وزیر خارجه در امور خاورمیانه را فرستاد که اظهارات مبهمی کرد که نشان دهنده توجه ویژه به شرط‌های ابتکارعمل فرانسه است که تاکنون برمعادله نه پوشش و نه سنگ‌اندازی قرار دارد. اما پاریس خوب می‌داند که موفقیت طرحش هرچند جزئی نیاز به موافقت امریکایی و خلیجی دارد که هنوز مهیا نشده همان طور که شنکر در زمان حضورش در بیروت چندین بار اشاره کرد، سلاح تحریم‌ها ممکن است در هرلحظه به کار گرفته شود، اما آن تحریم‌های اقتصادی و سیاسی که واشنگتن بر چند شخصیت لبنانی خارج از «حزب الله» بدانها اشاره می‌کند انعکاس مستقیمی بردولت خواهد داشت. اگر واشنگتن تحریم‌ها را پیش از تشکیل هیئت دولت اعمال کند این بدین معناست که تصمیم به متوقف ساختن طرح فرانسوی گرفته و اگر پس از تشکیل دولت اعمال کند به این معنا خواهد بود که به این دولت اعتمادی ندارد و تصمیم گرفته طرح را زمین بزند. همچنین بعید نیست که پاریس از ورقه تحریم‌ها برای مکاسب بیشتر به کار ببرد.

اشتباه ابتکارعمل فرانسوی درباره لبنانی‌ها این است که طناب‌ نجات را به سمت مجموعه‌ای انداخت که مشروعیت قانونی و مردمی و اخلاقی خود را از دست داده است. همانی که روزگاری از تجربه فریب، دور زدن و بازی بر تناقض‌ها و هوس‌ها را در چنته خود دارد. در اوج شکست‌هایش رئیس جمهوری مکرون در سفر دومش مکاسب رایگان در اختیارشان گذاشت و مشروعیت نمایندگی آنها را تأیید کرد و خواستار دادن فرصت برای انجام اصلاحات محال شد. وقتی بار انتخاب نخست وزیر را از دوش دوگانه حاکم برداشت و نام بی طعم و رنگی را به آنها معرفی کرد، به آنها فرصت رایگانی برای کنترل هر چند از راه دور تصمیمات دولت و تکمیل برنامه تهی ساختن پست نخست وزیری از اختیاراتش را داد. مکرون کارمندی را برگزید که براساس اصول طائف مشروعیتی میثاقی ندارد(هرچند نخست وزیران مقداری مشروعیت به او بخشیدند). از نظر خیزش «17 اکتبر» و معیارهای آن هیچ مشروعیتی ندارد و او تنها پوششی فرانسوی برای تکمیل انقلاب علیه طائف و خیزش است.

مکرون بر سخنرانی‌های محبت آمیز سیاست‌سازان لبنانی حساب باز کرده و از زبانی متناقض برای توجیه توافقاتی بهره می‌برد که پیش از تکلیف روی داده تا ترکیبی که در میدان مین حرکت می‌کند تسهیل شود که ممکن است در زیر فشار جزیئات و شیاطین خفته درآنها منفجر بشود. مجموعه همچنان ابزار خود را در دست دارد و در کشاندن لبنان به ماجراجویی‌های نامعلوم تردید به خود راه نمی‌دهد اگر ترکیب حاکمیت را مطابق با شروط خود نبیند. آنچه را که در طول زمان برای به فساد کشاندن آموخته نمی‌توان با دو دیدار اصلاح کرد و به احتمال زیاد مکرون که ماه دسامبر به بیروت برمی‌گردد، عبارتی را که میشل عون همیشه تکرار می‌کند تکرار خواهد کرد که تلاش می‌کند از زیر بار مسئولیت‌هایش فرار کند؛« من را نگذاشتند»!