این پرسش که جو بایدن پس از اینکه روز 20 ماه آینده قدرت را به دست بگیرد با ایران چگونه رفتار خواهد کرد، براغلب تحلیل‌های منطقه سایه افکند. از چهارسال پس از دوره دونالد ترامپ نگرانی وجود دارد به خصوص پس از اینکه سخن از تمایل بایدن برای برگشت به توافق هسته‌ای با ایران مطرح شد که ترامپ ازآن خارج شد و سال 2018 تحریم‌های شدیدی علیه تهران جایگزین آن ساخت.
نگرانی موجه است: بایدن معاون رئیس جمهوری باراک اوباما بود که دولتش در کنار پنج کشور عضو دائمی شورای امنیت به اضافه آلمان در تصویب توافق هسته‌ای با ایران مشارکت کرد. همچنین آنتونی بلینکن که بایدن او را برای وزارت خارجه نامزد کرد و منتظر موافقت کنگره است، در مدت دوسال اخیر دوره اوباما و همزمان با اجرای توافق معاون جان کری وزیر خارجه و در نتیجه مدافع توافق بود. توافق درمقابل برداشتن تحریم‌ها از ایران بر تأسیسات آن نظام نظارتی اعمال کرد و به آن اجازه صدور مجدد نفت و سرازیر شدن پول به سمت خزانه‌اش شد که از آنها محروم بود. اما توافق با ایران حفره‌ای مهم بدون توجه یا چاره برجای گذاشت و آن حفره‌ای بود که نظام ایران از آن عبور کرد تا از طریق میلیشیای مورد حمایت خود هرطور که خواست به دخالت در مسائل کشورهای منطقه ادامه داد و موجب ناآرامی‌های داخلی درآنها شد. به سخنی دیگر، توافق هسته‌ای پنجره هوایی خارجی برای تهران گشود تا از طریق آن نفس بکشد، اما پنجره‌ای دیگر در مقابل طرح تنش برانگیزایرانی بازگذاشت.
بایدن در مناسبت‌های مختلف به نگرانی‌های مربوط به احتمال بازگشت به «قیمومیت» باراک اوباما برکاخ سفید در دوره او پاسخ داد. او گفت، دوره‌اش سومین دوره رئیس سابق‌اش نخواهد بود. سپس اظهارات اخیرش از راه رسید که روزنامه «نیویورک تایمز» نقل کرد و شامل مسائل متعدد داخلی و خارجی می‌شد. اما آنچه اینجا برای ما مهم است اینکه بایدن وقتی به مسئله رابطه با ایران پرداخت، نشان داد او علت نگرانی همسایگان ایران به خصوص کشورهای خلیج از بازگشت سیاست آشتی‌جویانه‌ای که دولت اوباما دنبال می‌کرد آگاه است؛ سیاستی که اهمیتی به ترس و نگرانی این کشورها نمی‌داد با اینکه آنها به ایران نزدیک‌ترند و از آن زیان بیشتری می‌بینند. انتقاد آن کشورها از سیاست اوباما مبتنی بر مخالفت با برداشتن تحریم‌ها از ایران در مقابل بازرسی از تأسیسات آن نبود. علت اصلی نادیده انگاشتن نگرانی موجه از طرح ایرانی و دور نگه داشتن کشورها از مذاکرات با تهران بود که به طور مستقیم از این طرح متضرر می‌شوند.
به همین دلیل اظهارات بایدن در باره احتمال برگشت به توافق هسته‌ای با ایران بسیار مهم بود، چرا که نشان می‌دهد او اشتباهی را که دولت باراک اوباما مرتکب آن شد را می‌داند، وقتی که نگرانی کشورهای خلیج را نادیده گرفت و با وجود ضربه زدن به منافع این کشورها به سمت توافق رفت. بایدن اکنون می‌گوید، کشورهای همسایه عرب در مذاکرات هر توافق احتمالی با تهران مشارکت خواهند داشت و به طور مشخص از پادشاهی عربی سعودی و امارات متحده عربی نام برد.
در نتیجه طبیعی است که با رنجش مقامات ایرانی از این اظهارات روبه رو بشویم؛ تهران برپیروزی بایدن حساب بازکرده بود. رسانه‌های نزدیک به آن بی آنکه نشان دهند تصمیمات آنها منوط به نتایج انتخابات امریکا باشد، هیچ فرصتی را فروگذارنکردند: ماهیت رابطه با نخست وزیر عراق مصطفی الکاظمی. آزاد گذاشتن دولت سعد الحریری در لبنان. تنش مستمراز سوی حوثی‌های در یمن و حتی پاسخ به سریال ترورهایی که شخصیت‌های برجسته امنیتی، اطلاعاتی و علمی ایرانی در معرض آنها قرارمی‌گیرند، تا اینکه ماجرای ترور محسن فخری زاده رسید که او را «پدر برنامه هسته‌ای» لقب می‌دادند، تا جایی که این پاسخ زیررحمت «صبراستراتژیک» قرارگرفت که می‌توان آن را به شکیبایی در انتظار رفتن ترامپ و ورود «نامزد ایران» به کاخ سفید ترجمه کرد.
اظهارات این «نامزد»، جو بایدن در گفت‌وگو با «نیویورک تایمز» برای تهران و اردوگاهش در منطقه شوک‌آور بود که انتظار داشتند پرونده هسته‌ای ایران را به روزهای خوشی برمی‌گرداند که درسایه دولت اوباما با مذاکرات همراه شد.
این بار چنین چیزی وجود نخواهد داشت؛ بازگشت واشنگتن به توافق در سایه دولت بایدن مشروط به بازگشت تهران به «پایبندی قاطع و محکم» به بندهای آن است. این بازگشت نقطه آغاز مذاکرات بعدی برای تضمین رسیدن به دو مسئله خواهد بود که درمذاکرات قبلی منجر به توافق سابق نادیده گرفته شدند:
اول: با بازگشت به توافق باید مدت کوتاهی پس ازآن دوره گفت‌وگوهایی آغاز شوند که مدت اعمال محدودیت‌ها برایران بیشتر شود تا موجب تضمین عدم موفقیت برای توسعه و ساخت بمب اتمی بشود. بایدن این دوره را پانزده سال معین کرد و تأکیدکرد، به ایران اجازه نمی‌دهد به سلاح هسته‌ای دست‌یابد «که تهدیدی برای امنیت ایالات متحده ایجاد کند».
مسئله دوم اما مربوط به آنچه باید آشکارا «رسیدگی به فعالیت‌های خبیث ایران» نامید مربوط می‌شود که به وسیله مزدوران خود در لبنان، عراق، سوریه و یمن انجام می‌شوند. بایدن پیشنهاد کرد به گفت‌وگوکنندگان شرکت کننده در رسیدن به توافق سابق همسایه‌های عرب ایران به خصوص سعودی و امارات ملحق بشوند.
پس ما با برنامه تصحیح توافق هسته‌ای و توسعه دایره گفت‌وگو کنندگان روبه رو هستیم که در صورت رسیدن به آن موجب تضمین ثبات توافق و عدم اخلال درآن می‌شود. همچنین با شرکت دادن مستقیم کسانی که با نفوذ ایرانی زیان می‌بینند در مذاکرات، امکان مهیا ساختن فرصت‌های ثبات بیشتر درمنطقه ما شکل می‌گیرد و در نتیجه به تعهدات و الزامات ضروری از سوی تهران به دست می‌آید به گونه‌ای که اخلال درآنها تابع نظارت بین‌المللی و خروج از توافق باشد و این همان چیزی است که بایدن چنین تأکید کرد:« ایالات متحده در صورت لزوم همیشه گزینه برگشت به تحریم‌ها را دارد و ایران این را خوب می‌داند».
ایران چگونه به این پیشنهاد جدید پاسخ خواهد داد که جو بایدن بر میز نهاد؟ پنهان نیست که ایران دوره دشواری را همراه با ناتوانی رسوا کننده در پاسخ به ترورها می‌گذراند. این را باید به بحران خفه کننده اقتصادی افزود. اکنون خود را در برابر گزینه پاسخ دادن به طرح رئیس جمهوری جدید امریکا یا ادامه دادن به انزوا تحمیل شده می‌بیند که به احتمال زیاد با پیش‌بینی ملحق شدن متحدان اروپایی امریکا به موضع امریکا برعکس وضعیتی که در دوره ترامپ وجود داشت، گسترش یابد.
