زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

اکشتافات هیئت سعودی-فرانسوی در یمامه

سخن ما هنوز درباره اکتشافات باستانی است که در داخل پادشاهی عربی سعودی صورت می‌گیرد و نشان دهنده همکاری باستان‌شناسانه بین هیئت میراث پادشاهی به ریاست دکتر جاسر الحربش و گروهی از هیئت‌های علمی و دانشگاه‌های بین‌المللی است. بدون شک دانشمندان و شخصیت‌هایی در پادشاهی این همکاری را آغاز کردند که نشان می‌دهد بیش از 21 هیئت باستان‌‌شناسی سرگرم فعالیت برای کشف تمدن‌هایی هستند که درخاک پادشاهی زیسته‌اند؛ خواه در دوران پیش از اسلام یا دوره اسلامی. درهمکاری با مرکز تحقیقات علمی ملی فرانسه، کار شناسایی میدانی آثار در سایت الیمامه در منطقه ریاض انجام شد. هیئت در پنج مرحله کامل فعالیت کرد که در نتیجه شناسایی مشخص شد، این منطقه شامل تسلسل تاریخی کهن از دوران قبل از تاریخ می‌باشد و دوره‌های بسیاری را در برمی‌گیرد؛ از دوران سنگی قدیم، میانه و حتی دوران فلز. پس از آن دوره‌های تاریخی ادامه می‌یابند تا شامل دوران تاریخی از جمله یونانی و دوران پیش از اسلام و دوره اسلامی می‌شوند. اینجا اهمیت شناسایی باستانی مشخص می‌شود که به باستان‌شناسان تصوری کامل از آثاری می‌بخشد که می‌توان کشف کرد.
هیئت همچنین اقدام به ثبت مقبره‌های بسیاری کرد که به دوره برنز برمی‌گردند. همین‌طور کانال‌های آبی که واحه را دور می‌زنند و فاصله طولانی را طی می‌کنند. همچنین در میان این عملیات شناسایی ابزار سنگی بسیاری کشف شد که به دوره‌های ماقبل تاریخ برمی‌گردند. اما آثاری که کشف شد و به دوران اولیه اسلامی مربوط می‌شوند شامل یافتن مسجدی کامل است؛ بنایی مستطیلی شکل و درمقدمه آن رواق قبله با 22 ستون و صحن که بخش بزرگی از مساحت آن را فراگرفته است. همچنین دلایلی بر اثبات فعالیت بشری در منطقه پیرامون مسجد به دست آمد به طوری که یک مجموعه معماری کشف شد که شامل عناصر فعالیت‌های خانگی از قبیل آتشدان و اجاق و لایه‌های ضخیم خاکستر که نشان دهنده فعالیت ساکنان درآن دوره اولیه عصور اسلامی در پادشاهی عربی سعودی است. برای ما روشن می‌شود مسجد محاط در فعالیت‌های متعدد بوده به طوری که چندین دیوار یافته شد که نشان دهنده واحدهای معماری است. درکنار این ثبت بسیاری از یافته‌ها سفالی و سنگی و استخوانی که تحقیق برآنها اطلاعات جدید و مهمی دراختیار قرار خواهد داد از طریق ربط آنها به پیوستگی لایه‌ای در سایت. در این شناسایی شامل و فراگیر در واحه و فعالیت حفاری صورت گرفته مشخص می‌شود سکونت بشری در مرکز جزیره عربی قدمت بسیار دارد و نیز نشان می‌دهد از نظر تجاری در این دوره‌ها شکوفا بوده است.
همچنان دنبال می‌کنیم و کشفیات باستانی جدید را ثبت می‌کنیم که درپادشاهی صورت می‌گیرند و هنوز متناسب با اهمیتی که دارند به آنها پوشش رسانه‌های داده نشده تا جهان بداند صحرای جزیره عربی چه رازهایی برای ما نهفته دارد.