زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

پیش ازتاریخ در جزیره فرسان

دوره‌های پیش از تاریخ از جمله دوره‌های کمتر مورد توجه قرارگرفته تاریخ تمدن‌های بشری محسوب می‌شوند به همین دلیل دانشمندان همیشه پرتوان در پژوهش‌ها درباره دوره‌های تاریخی اثبات کننده با هم مسابقه می‌گذارند. به این دلیل است که اکتشافات مربوط به آن دوره هیجان انگیزند و مفهوم توریستی و فرهنگی بزرگی دارند. با این وجود باید به دوران پیش از تاریخ توجه کرد.

و این همان اتفاقی است که اکنون در پادشاهی عربی سعودی می‌افتد به طوری که هیئت مشترک سعودی-بریتانیایی اقدام به اجرای شناسایی آثار سایت‌های پیش از تاریخ جزیره فرسان و سواحل جنوب غربی پادشاهی کردند. این هیئت در فصل‌های کاری خود که بیش از پنج سال به درازا کشید موفق شد 160 نقطه باستانی را در سراسر فرسان ثبت کند و این شامل مجموعه‌ای از ابزار دوره سنگی و برخی تأسیسات معماری و تکه‌های متنوع سفال می‌شود. همچنین هیئت مشترک به بقایا و آثار زغال و استخوان در لایه‌های خاک‌برداری که انجام دادند دست یافتند. هیئت همچنین اقدام به بررسی نتایج آزمایش آن آثار کرد.

از مهم‌ترین کشفیاتی که به دست آمد می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ یافتن چهار غار در اطراف جزیره قماح در زیر سطح آب. هیئت دست به عکس‌برداری و ترسیم برجستگی‌‌های اطراف محل غارها زد.

همچنین در محیط آنها برخی ابزار دوران سنگی و قطعاتی از سنگ پازلت یافت شد. درآنجا نیز تعدادی نقوش مهمی که یافته شد وجود دارد، ازجمله خط ستون جنوبی که به نیمه اول هزاره اول پیش از میلاد برمی‌گردد. علاوه بر این نقوش دیگری یافت شد که به زبان لاتین برآنها نوشته شده که به قرن دوم میلادی برمی‌گردند. همچنین تعدادی نشانه‌ و عناصر معماری از تمدن‌های جنوب جزیره عربی و تمدن‌های رمی به دست آمد.

هیئت اقدام به غواصی زیر آب کرد و درآن عملیات شناسایی آثار باستانی در منطقه روبه روی جزیره فرسان انجام شد. این کار با همکاری هیئت شناسایی ژئولوژی پادشاهی عربی سعودی صورت گرفت. هیئت با انجام این کار به دنبال تفسیر محیط ژئولوژی و ژئومارفولوژی و برجستگی‌هایی است که شاید نشان دهنده محل احتمالی سکونت بشری باشند پیش از آنکه به زیر آب بروند. همچنین هیئت اقدام به تحلیل و تحقیقاتی بر آثار کشف شده در رسوب‌های سنگی کردند و از این کار اطلاعاتی پیرامون آن به دست آمد.

کار شناسایی باستانی و کاوشی که در خاک پادشاهی عربی سعودی انجام شده و می‌شود نشان می‌دهد درآنجا تمدن‌های کهن در دوره‌های پیش از اسلام وجود داشته که در جزیره العرب گسترده بود، همین طور روابط تجاری مهم و کاروان‌های متعددی که از میان جزیره عبور می‌کردند.