برنامه‌های انتخاباتی احزاب معمولاً شامل طرح‌های اقتصادی، فرصت‌های شغلی، تقسیم بار مالیاتی، خدمات اجتماعی، تربیت، پژوهش علمی و سیاست خارجه می‌شوند که وعده می‌دهند درصورت رسیدن به قدرت آنها را اجرا می‌کنند. اما اخیراً محیط زیست، تغییر اقلیم و توسعه پایدار به عنوان عنصری اساسی در برنامه‌های انتخاباتی سراسر جهان وارد شد همچنانکه انتخابات قانون‌گذاری هفته پیش هلند نشان داد. نقطه قابل توجه اینکه دغدغه مواجهه با مصیبت بزرگ «کرونا» مانع از طرح چالش‌های دیگر نشد بلکه خود انگیزه‌ای برای مطالبه سوق دادن پول اختصاص یافته به درمان- که از مرز50 تریلیون دلار فراتر رفت- به برنامه‌ای که مسائل زیست محیطی و تغییر اقلیم را در اهداف خود بگنجاند، شد.
در انتخابات هلند که برنظام نسبی اتکا دارد، 37 لیست برای رقابت برسر 150 کرسی وارد کارزار شدند. وقتی که لیست‌ها میان راست رادیکال تا چپ رادیکال تقسیم شد، محیط زیست هرچند با سطح‌های متفاوت، موقعیتی درهمه برنامه‌های انتخاباتی یافت.
حزب «سبزهای چپ» خواستار کاهش فوری و ریشه‌ای تولید گاز کربن از طریق اعمال محدودیت‌ها بر صنعت، حمل و نقل و شیوه‌های تولید انرژی شد. از نگاه این حزب آثار منفی کند شدن سرعت رشد اقتصادی در میان مدت بسیار کمتر از تغییرات اقلیم آثار ویرانگر و فاجعه‌بار دارد. حزب راست افراطی «برای آزادی»، رشد اقتصادی را در اولویت توجه خود قرارداد و خواستار کاهش تدریجی و آرام تولید گازهای گلخانه‌ای شد به طوری که بر قدرت رقابتی کشور اثرنگذارد. این حزب در آمار و پیش‌بینی‌های علمی درباره تغییر اقلیم تشکیک می‌کند و آنها را اغراق آمیز می‌داند و نیازمند فعالیت‌های سریع و فوری نمی‌بیند. تنها حزبی بود که با برنامه محدودیت‌های اعمال شده برای کاستن از شیوع ویروس «کرونا» مخالفت کرد و خواستار ازسرگیری بدون قید و شرط فعالیت در همه بخش‌ها شد. این موضع شبیه موضع سیاست‌مداران پوپولیستی دیگر کشورها است که چندان اهمیتی به تغییرات اقلیم و ویروس «کرونا» نمی‌دهند تا بخشی از رأی دهندگانی را به سمت خود جذب کنند که عدم پایبندی به محدودیت‌ها را نوعی آزادی فردی می‌دانند.
پیروزی بزرگ‌تر در انتخابات هلند را حزب لیبرال دموکرات رقم زد که مقابله با تغییرات اقلیم را در صدر برنامه‌های خود گنجاند. این حزب با شعار رساندن فایده توسعه به همه و « سرپیچی نکردن همه در سیر» و اجرای جدول برنامه‌های توسعه مستمر به شکل عادلانه در داخل و در سطح بین‌المللی را هدف اول خود قرارداد. حزب طرح خود برای بهبود اوضاع اقتصادی را ارائه داد که بر حمایت از پژوهش علمی و تحول دیجیتال برای تشویق نوآوری تمرکز دارد و اقتصاد از طریق ارائه نوعی تولید بهتر که ارزش افزوده دارد و از افزایش کمیت‌ها فراتر می‌رود، رشد می‌کند. برنامه این حزب که براصول توسعه پایدار و محیط زیست قراردارد، موفق شد 40درصد از آرای اضافی را جذب کند تا برای اولین بار طی چندین دهه در جایگاه حزب دوم کشور بنشیند. «حزب مردم برای آزادی و دموکراسی» توانست از طریق پایبندی به یک برنامه میانه که به مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی همراه با تعهد به محافظت از بخش‌های کار اهمیت مساوی بدهد جایگاه اول را حفظ کند. مشورت‌هایی برای تشکیل دولت ائتلافی از چهار حزب آغاز شد چرا که هریک از احزاب پیروز موفق به کسب اکثریت مطلق نشدند تا بتوانند به تنهایی دولت تشکیل بدهند. رسیدن به توافق برسر برنامه کاری دولت چند هفته‌ای وقت می‌برد چرا که این امر به حل و فصل و امتیاز دادن از سوی هر گروه مربوط می‌شود تا به یک طرح یگانه برسند که همه به آن پایبند باشند.
طرح یک‌پارچه دولتی باید شامل جزئیات و جدول‌های زمانبندی برای اجرا باشد. پس اختلافات در مسائل زیست محیطی و تغییراقلیم کجا نهفته است؟ درحالی که برخی می‌خواهند میزان تولید گاز کربن را در ابتدای سال 2030 به صفر برسانند، دیگران این را هدفی غیرواقعی می‌بینند و خواستاراکتفا کردن به هدفی هستند که نشست پاریس درباره تغییرات اقلیم درسال 2015 مشخص کرد و آن هم رسیدن به «صفر تولید کربن» در سال 2050 است همراه با تلاش برای همکاری با دیگر کشورهای اروپایی برای نزدیک ساختن موعد نهایی به سال 2045. در زمانی که برخی احزاب خواستار بازگذاشتن گزینه هسته‌ای در تولید برق بدون تولید گازهای کربنیک‌اند و این را عنصری ضروری برای کاستن از تغییرات اقلیمی می‌دانند، احزاب دیگر از چپ، چپ میانه و احزاب سه‌گانه فعال درمحیط زیست و حقوق حیوانات و طبیعت با هرگونه کاربرد انرژی هسته‌ای درحال حاضر و آینده مخالفند. این احزاب عقیده دارند انرژی تجدیدپذیر و مدیریت مصرف و شایستگی ضامن تأمین نیاز به انرژی و کاهش گازهای گلخانه‌ای تا به صفرند به خصوص با توسعه کاربرد هیدروژن به عنوان حامل انرژی تجدید پذیر و ذخیره ساز آن.
در پاسخ به دوگانه چالش‌های زیست محیطی و بهداشت احزاب در برنامه‌های خود خواستار افزایش مالیات بر گوشت، نوشابه‌های گازدار و شیرینی‌جات و کاهش آن بر سبزی و میوه و نوشیدنی‌های طبیعی و مواد غذایی دارای الیاف کم شکر شده‌اند. همچنین احزاب دیگر خواستار کاهش تعداد حیوانات در مزارع به نصف شده‌اند. دلیل زیست محیطی آن اینکه پرورش دام برای رفع نیازهای گوشتی و لبنی موجب تولید گازهای کربنیک بسیاری می‌شود و مقدار زیادی آب مصرف می‌کنند. همچنین مصرف زیاد گوشت موجب ایجاد مشکلات خطرناک بهداشتی به خصوص انسداد عروق و شرایین می‌شود. اما بیماری‌های ناشی از قند خون علاوه براینکه موجب چاقی می‌شود، خود یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای سلامت است. اما احزاب نزدیک به کشاورزان به کاهش سریع پرورش گاو و تولید گوشت اعتراض می‌کنند و خواستار کاهش تدریجی‌اند. نکته قابل توجه اینکه احزاب تشکیک کننده در تغییر اقلیم و «کرونا» خودشان به طور کلی با هرگونه تدبیری برای کاهش مصرف گوشت و شکر مخالفت می‌کنند همچنانکه در گذشته با افزایش مالیات بر محصولات دخانی مخالف بودند و آن هم به استناد اصل محافظت از آزادی شخصی.
همه احزاب بر لزوم کاهش تولیدات پلاستیکی یک‌بار مصرف موافقند. پیش‌بینی می‌شود تفاهمی درخصوص منع تولید کیسه‌های پلاستیکی و بسته‌بندی پلاستیکی از مواد اولیه جدید و محدود ساختن بازیافت مواد پلاستیکی مستعمل برای کاهش میزان زباله صورت گیرد. در حالی که همه بر افزایش فضاهای سبز و مناطق حفاظت شده و جنگل‌ها با تفاوت جزئیات توافق دارند. حزب‌های سبز و محیط زیست وطبیعت خواستار افزایش مساحت جنگل‌ها به میزان 10 درصد هستند و خواستار مبنا قراردادن مقدار 48 متر مربع فضای سبز سرانه هر نفر می‌شوند درحالی که دیگران نگرانند مبادا این موجب کاهش امکان ساخت واحدهای مسکونی اضافی درشهرها بشود که به صدها هزار واحد اضافی نیاز دارند. حزب لیبرال دموکرات راه حل میانه‌ای را پیشنهاد می‌کند که بر افزایش مقدار کمتری مساحت‌های سبز اتکا دارد به موازات بهبود کیفیت آن و مرتبط ساختن آنها به همدیگر برای ایجاد بوستان‌های وسیع و عمومی.
برنامه‌های احزاب رقیب هلندی درباره جزئیات صنعت، تجارت، زراعت، انرژی، آب، خاک، بهداشت، حمل و نقل، خدمات اجتماعی و مالیات سخن می‌گویند. اما محیط زیست و توسعه پایدار و تغییرات اقلیمی به عنوان عوامل مؤثر در همه این مسائل بخش قابل توجهی را به خود اختصاص دادند.
چه زمانی محیط زیست و توسعه پایدار و تغییر اقلیم به شکلی جدی وارد برنامه‌های احزاب همچنین سیاست‌های دولتی درجهان عرب می‌شوند؟
