غرب و جهان به کجا می‌روند؟

«جهان همین است»؛ ویلیام سارویان در نمایش «کمدی انسانی» چنین گفت. قابله کشیده‌ای، کشیده زندگی بر صورت نوزاد جدید می‌زند و به او می‌گوید:« جهان همین است» که به آن آمدی. هیچ چیز تغییرنکرد.
رئیس جمهوری امریکا روز دوشنبه در توضیح خروج از افغانستان افاضه کرد:« اما سراسر جهان در جایی دیگر چشم به تصاویر فرودگاه کابل دوخته بود و به دنبال رئیس جمهوری اشرف غنی می‌گشت و تلاش می‌کرد بفهمد چطور کره زمین زیر و رو شد و نظام افغانستان را از جایی به جایی برد، آن هم به همان آرامش و سرعتی که یک نفر صندلی را از اتاقی به اتاقی دیگر می‌برد».
تیتر «دیلی تلگراف» گویاتر بود:« غرب می‌گریزد و طالبان قدرت را در دست می‌گیرد». جو بایدن تلاش کرد از حجم بار خروج در بازتاب جهانی‌اش بکاهد و آن را یک مسئله دوجانبه بین امریکا و کابل جدید تصویر کرد. و برای اطمینان بخشیدن به ملتش، همه سخنگویان رسمی کاخ سفید، خارجه و دفاع را به نوبت برای پاسخ دادن به مطبوعات فرستاد. اما مطبوعات نظرش را در تیتر «دیلی تلگراف» روزنامه محافظه‌کارهای بریتانیا گفت.
رئیس جمهوری امریکا تلاش کرد به طور مفصل و مطول توضیح دهد چرا کشورش به افغانستان رفت. همه حوادث بزرگ را برای توجیه به خدمت گرفت. اما او روز عقب‌نشینی را بی لگام گذاشت: هیچ روز مشخصی بهتر از روز دیگر نیست. مسائل در هر روز یا ماه یا سال همین است. همین طور. جهان همین است.
به صحنه فرودگاه کابل برگردیم: هواپیمایی غول‌پیکر با دو موتور غول‌آسا. اما افراد تسلیم شده را جابه جا می‌کند. همه این نیروی تجسم یافته به نماد خروج تبدیل شد. آخرین انواع تکنولوژی به سرعت و آشفتگی در برابر گروهی که با شلوار و عمامه و سلاح معمولی( که ترس را حتی بدون سلاح در جان‌ها می‌کارند) و از کوه‌ها سرازیر شدند، عقب‌نشینی می‌کند.
برتیتر «دیلی تلگرام» درنگ کردم، چون تنها همین به «غرب» اشاره کرد. جهان منتظر سخنرانی جو بایدن شد و به سخنرانی‌هایی آنگلا مرکل، ایمانوئل مکرون و بوریس جانسون توجهی نکرد. وزیر بریتانیایی، حادثه افغانستان را به آنچه برسرغرب در حمله سه‌جانبه به سوئز تشبیه کرد.
و جهان همین است. و اینجا در شبه قاره هند رودیارد کیپلینگ در اوایل قرن پیش ترانه مردمی را سرود که به ضرب‌المثلی تبدیل شد: شرق شرق است و غرب، غرب و هرگز به هم نمی‌رسند. و چقدر این سخن یک دهه پس از دهه دیگر و دقیقاً در خود کشور افغانستان تأکید شد، جایی که به نظرمی‌رسد جنگ سرگرمی یا روشی برای زندگی است؛ جایی که پیمان‌ها برپا می‌کنند و بعد با هم می‌جنگند و ازبین می‌روند و شرق، شرق می‌ماند همان طور که در ترانه مردمی کیپلینگ آمده.
شرق از اینجا به کجا می‌رود و غرب به کجا و خود افغانستان به کجا می‌رود؟ با سخنان بایدن همه نام‌های قدیمی دوباره ظهور یافتند. و تصاویر قدیمی. و طبق عادت رئیس جمهوری افغانستان اولین قربانی است. این بار اشرف غنی خود نجات یافت و به تاجیکستان گریخت. چه کسی فرارش را ترتیب داد و چطور؟ ضرب‌المثل عامیانه می‌گوید:« هزار بار بگویند بزدل بهتراست تا یک بار بگویند خدابیامرز».