صنعت افراط‌گرایی در دوران دیجیتال

دبیرکل سابق سازمان ملل متحد، بان کی مون اولین مسئول درسازمان ملل بود که ناقوس خطر را نواخت و به شدت نسبت به قابلیت رو به رشد شبکه «اینترنت» در حمایت از تروریسم هشدارداد؛ وقتی سال 2013 گفت:« شبکه اینترنت بهترین نمونه است که توضیح می‌دهد چگونه تروریست‌ها می‌توانند فعالیت‌های خود را به شکل فرامرزی انجام دهند».
شبکه «اینترنت» در هر ارزیابی منصفانه از دست‌آوردهای بشری درطول تاریخ، با آن قدرت‌هایی که به جهان ما بخشید، منابعی که برایش مهیا ساخت و قدرت نفوذی که رقم زد، موقعیتی منحصر به فرد و پیشرفته دارد. اما با این وجود یک جانب ناشایست درعملکردش ظهور یافت که خطراتی بزرگ را تقویت و چالش‌های بسیاری را تحمیل کرد که به نظرنمی‌رسد چاره‌ای جز تعامل با آنها نیست.
مشخصاً در طول یک دهه گذشته دست‌آوردهای سنگین شبکه شکل گرفتند به گونه‌ای که بر بخش‌های زیادی از جنبه‌های فعالیت انسانی سایه افکندند. به موازات این، خطرات بزرگ نوپدیدی در قابلیت وسیع و جدیدش در تسهیل فعالیت افراطگرایان و سربازی گیری‌آنها همچنین تکامل کارکرد تروریستی‌شان آشکار شدند.
با وجود ظهور شمار بسیاری از پژوهش‌ها و ارزیایی‌های سیاسی و علمی مشخص در کشف این نقیصه خطرناک، جهان هنوز گام‌های لازم را برای کاستن از آن قابلیت برنداشته بلکه حوادث تروریستی مرتبط به «اینترنت» روبه افزایش دارد و به سرعت توسعه می‌یابند.
برای نمونه، کشتار اورلاندو را به یاد داریم که ماه ژوئن 2016 روی داد، وقتی جوان امریکایی افغان تبار به نام عمر متین 50 نفر را در یک باشگاه همجنسگراها کشت و در ارتباط مستقیم با «اینترنت» بود چون تحقیقات نشان داد فردی که مرتکب جنایت شده در لحظه ارتکاب جرم مراقب بود به طور دائم حساب «فیسبوکش» را چک کند. 
درسال 2019 پرنتون تارانت مرتکب یکی از خشن‌ترین جنایت‌های تروریستی شد که جهان به خود دیده بود وقتی به دلیل مواضع نژادپرستانه خود نسبت به مهاجرین و مشخصاً مسلمان‌ها، 51 نفر را در دو مسجد در نیوزلند کشت.
اما تارانت به جنایت خود بعد دیگری هم بخشید که بعداً دلایل به دست داد تا تعامل با آن به عنوان یک حادثه و نقطه عطف در ارتباط شبکه با تروریسم باشد. چرا که جوان راست‌گرای متعصب جنایتش را به مدت 17 دقیقه به طور زنده از «فیسبوک» پخش کرد به طوری که به دنبال کنندگان این پلت‌فرم درسراسر جهان این امکان را داد تا جنایش را به شکل مستقیم ببینند. علاوه برآن، تحقیقات نشان داد او تفکرات نژاپرستانه و تروریستی خود را از راه سایت‌های باز و یا بسته در «شبکه» به دست می‌آورد.
مسئله بعداً زمانی که مقامات به بررسی حادثه قتل معلم فرانسوی ساموئل پتی درسال 2019 به دست یکی از تندروها پرداختند تکرار شد چرا که مشخص شد «اینترنت» عامل اساسی در تحریک و تشویق برآن جنایت بود.
درماه سپتامبر گذشته دانشگاه ناتینگهام ترنت بریتانیا نتایج تحقیقاتی مهمی را منتشر کرد که نشان می‌دهند، شبکه «اینترنت» نقش برجسته‌ای در عمق بخشیدن به تندروی بازی می‌کند. همچنین از «افزایش ویژه‌ای در استفاده از پلت‌فرم‌های ارتباطی باز در تقویت فعالیت‌های افراطی و تروریستی» خبرمی‌دهد.
این پژوهش به نوعی برجسته از پژوهش‌ها وابسته است که بر بررسی روند و مسیرهای صنعت افراط‌گرایی و تروریسم از طریق بررسی حالت‌های محکومان و تحلیل فعالیت آنها در شبکه با ورود به رایانه‌های خاص آنها تکیه دارد. نتایج این تحقیق، نتایج پژوهش مشابهی با عنوان «رادیکالیزم در عصر دیجیتال» را تأیید می‌کند که مؤسسه «راند اروپا» هشت سال پیش بر نمونه‌های محکومان تروریسم انجام داده بود به طوری که به این نتیجه رسیده، «اینترنت» به عنوان منبع اصلی ارتباطات، اطلاعات و تبلیغ اعتقادات افراطی محسوب می‌شود و نقش مهمی در تسهیل، تقویت و تسریع تندروی بازی می‌کند.
گروهی از پژوهشگران وابسته به مرکز بین‌المللی تحقیقات جنبش‌های رادیکال(ICSR) درسال 2013 تمام تلاش‌های خود را بر فعالیت حدود 190 نفر از جنگجویان جبهه «داعش» متمرکز کردند و به این نتیجه رسیدند که شبکه‌های اجتماعی به عنوان « منبع اساسی برای سربازگیری، الهام گرفتن و کسب اطلاعات» این تروریست‌ها بودند.
با وجود فراوانی آن نتایج روشن و مخاطراتی که نشان می‌دهند، جامعه بین‌المللی در تکامل بخشیدن به مکانیزم مؤثر در تعامل با آن چالش ناکام مانده است.
اندک سال‌های آینده شاهد آزمونی دشوار برای دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی ناظر بر شبکه‌ «اینترنت» و کاربران آن خواهند بود؛ یا تلاش‌ها برای توسعه مکانیزم محکم برای کاستن از قابلیت شبکه برای حمایت از تروریسم موفق می‌شوند یا اینکه فعالیت‌های تند و منحرف از طریق آن افزایش می‌یابند و کارکرد آن به عنوان ابزاری مخرب و برهم زننده ارکان جامعه و تباه ساختن سرنوشت افراد و کشورها گسترش می‌یابد.
و از آنجا که قدرت «اینترنت» فرامرزی است، جامعه جهانی باید برای مقابله با آن خطرات یک مکانیزم محافظتی فرامرزی طراحی کند.
ایجاد و اعمال قواعد حکمرانی شبکه و تشخیص فعالیت‌های مرتبط با تندروی از راه آن و جرم دانستن و ممنوع ساختن آن بدون زیرپا گذاشتن آزادی بیان بهترین کاری است که می‌توان در این زمینه انجام داد.