فراتر از تغییرات اقلیمی

گفت‌وگو درباره ویروس‌ها و تغییرات اقلیمی درسال2021 نزدیک بود ما را از مسائل بسیار مهم برای زندگی روی کره زمین دورسازد. درست است که مصیبت بزرگ «کرونا» و پیامدهای پیوسته آن بشر را با برجسته‌ترین چالش بهداشتی این دوره روبه روساخت. و درست است که تغییرات اقلیمی به حقیقتی واقعی تبدیل شده که تمام وجود بشری را تهدید می‌کند. اما توجه و پرداختن به این عناوین درشت نباید منجر به اهمال در مسائل حساس زیست محیطی بشود که تأثیر مستقیم دارند و برخی ازآنها عامل اصلی شیوع ویروس‌ها و تغییرات اقلیمی‌اند به خصوص که برخی ازآنها به دست‌کاری در توازن دقیق ساختارهای طبیعی ارتباط دارند. و تمرکز رسانه‌ها بر «کرونا» و تغییرات اقلیمی به مراکز تصمیم‌گیری منتقل شد و برخی مسائل دیگر از توجه و اهتمام شایسته درسطح سیاست‌های دولتی برخوردار نشدند. از جمله این مسائل گونه‌های در معرض انقراض، آلودگی، عدالت زیست محیطی و تعدیل الگوهای مصرف برای تحقق پایداری است.
تنوع زیستی دربحران است و برای دور ساختن گونه‌های زنده متعدد از خطر نابودی، امید می‌رود سال 2022 در اولویت‌های جدول فعالیت‌ها قرارگیرد. گونه‌هایی که سال 2021 در معرض انقراض بودند شامل 30درصد از درختان، 50درصد لاک‌پشت‌ها و 20درصد پرندگان می‌شد درحالی که برخی گونه‌ها به طور کامل منقرض شدند. در حالی که 190 کشور جهان درماه آوریل آینده زیرچترسازمان ملل متحد در چین گردهم می‌آیند تا توافق‌های بین‌المللی برای محافظت از طبیعت و تنوع بیولوژیک امضا کنند، انتظار نمی‌رود این همایش موفق به گذاشتن نقطه پایان بر این روند قهقرایی بشود. به همین دلیل ضروری است فشار وارد شود تا محافظت از تنوع زیستی و توازن طبیعت به عنوان عامل اساسی در مقابله با شیوع ویروس‌ها و علل تغییرات اقلیمی درنظرگرفته شود. زباله‌های پلاستیکی و نقش آنها در وخامت وضع زیستگاه‌های طبیعی زمینی و اقیانوس‌ها همین طور تأثیرشان بر سلامتی در زمین و دریا و هوا، مسئله‌ای جدی برای سال جدید است به خصوص وقتی به یاد بیاوریم که مقابله با مصیبت بزرگ «کرونا» در دوسال گذشته عامل افزایش استفاده از مواد پلاستیکی یک‌بار مصرف شد. کارفوری باید در ایالات متحده صورت گیرد که به اندازه همه کشورهای اروپایی و دو برابر چین زباله پلاستیکی تولید می‌کند. درحالی که دولت رئیس جمهوری ترامپ با ایجاد محدودیت جدی بر استفاده از پلاستیک مخالفت کرد، انتظار می‌رود کنگره با قوانین جدیدی که دولت رئیس جمهوری بایدن ارائه داده موافقت کند.
حوادث تند آب و هوایی که درسال 2021 طغیان کرده بود پیش‌بینی می‌شود درسال 2022 و پس از آن ادامه یابند. و این شامل سیلاب‌ها، طوفان‌ها و موج‌های خشکسالی می‌شود که نشان می‌دهند تغییرات اقلیمی عامل 70درصد آنهاست. اینگونه تمرکز بر افزایش آمادگی برای مقابله با فجایع طبیعی و بهبود بخشیدن به توان کنارآمدن با آنها از جمله ساختن موانع و دیواره‌ها برای متوقف ساختن بالا رفتن سطح آب‌ها و وضع مقررات سخت و جدی برای سازمان ساخت و ساز در زمین‌های کم ارتفاع، استفاده از مصالح ساختمانی جایگزین که قدرت مقاومت بیشتری در مقابل گرما داشته باشند و توسعه طراحی‌های مناسب برای زیرساخت‌ها که به آنها توان و نرمش بدهند. همایش تغییرات اقلیمی گلاسکو وقتی که ارزش حمایت مالی برای فعالیت‌های همزیستی و ایجاد قدرت‌ها به جای تخصیص بخش اعظم بودجه‌ها و برنامه‌ها به کاستن تولید گازهای گلخانه‌ای را بالاتر برد این مسئله را به رسمیت شناخت.
با گسترش فراوان برنامه انرژی تجدید پذیر از خورشید و باد و تولید ماشین‌های برقی و نیاز به ذخیره‌سازی برق تولیدی در باتری‌ها، ضروری است مقررات جدی برای صنایع جدید وضع شود. صفحه‌های خورشیدی و توربین‌های عظیم بادی همینطور باتری‌ها نیاز به مقدار بسیار زیادی مواد اولیه دارند. برای نمونه، «لتیوم» و «کوبالت» باتری‌ها بدون آسیب بسیار به طبیعت و آلوده ساختن آن از کجا تأمین می‌شوند؟ این مواد را که اغلب درکشورهای درحال توسعه وجود دارند چگونه می‌توان با حفظ سلامت محیط زیست و عدم آسیب زدن به حقوق انسان و زیست‌گاه‌های طبیعی و ساکنان بومی استخراج کرد؟ کنگو که بزرگ‌ترین معادن «کوبالت» جهان را دارد و صربستان سرشار از معادن «لتیوم» اخیراً شاهد تجربه‌های تلخ با شرکت‌های سرمایه‌گذاری چند ملیتی بودند.
پیش‌بینی می‌شود برای مواجهه با چالش‌های تغییرات اقلیمی، سال 2022 شاهد افزایش توجه به محاظفت توان نظام‌های غذایی باشد. اما این باید از پایان دادن به ضایعات در تولید، انبارکردن، توزیع و مصرف آغاز شود. از جمله نشانه‌های مثبت وارد ساختن نظام‌های غذایی در محور خاص اجلاس عمومی سازمان ملل متحد بود که نشان دهنده توجه دوباره درسطح بین‌المللی است. در منطقه عربی امارات برنامه‌ای را برای حمایت از ابتکار زراعی متناسب با شرایط اقلیمی آغاز کرده، در حالی که مصر در طرح‌های خود برنامه‌ای گنجانده که می‌تواند به افزایش تولید خرده کشاورزان در مواجهه با تغییرات اقلیمی کمک کند. همچنین همایش سازمان ملل متحد در نیمه اول سال برنامه‌هایی را برای حفظ قدرت اقیانوس‌ها به عنوان منبع اصلی غذا مورد بررسی قرارمی‌دهد.
و در راه بیست و هفتمین نشست تغییرات اقلیمی در شرم الشیخ در پایان سال، ضروری است اجرای تعهداتی که کشورها برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و تأمین منابع مالی تغییرات اقلیمی را براساس برنامه کاری زمانبندی شده آغاز کنند تا نشست برای ارائه فعالیت‌هایی باشد که طی 12 ماه محقق شده نه اینکه برای تأخیر دوباره. و شاید مهم‌ترین کاری که پیش از نشست شرم الشیخ باید روی آن کرد رسیدن به نتایج نهایی و قاطع در گفت‌وگو پیرامون موضوع «تأمین منابع خسارت‌ها و زیان‌ها» باشد پس از آنکه میزان مسئولیت درتخریب که موجب تغییرات اقلیمی می‌شود به شکل عادلانه مشخص شود.
دو ایستگاه‌ مهم زیست محیطی درسال 2022 وجود دارد: برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد(یونپ) پنجاهمین سال تأسیس خود را جشن می‌گیرد که فرصتی برای بازنگری و تعیین مسیرکار محیط زیستی بین‌المللی فراهم می‌کند. هیئت دولتی جهانی مسئول موضوع تغییرات اقلیمی امسال مهم‌ترین و کامل‌ترین گزارش‌های علمی را منتشر می‌کند آن هم در سه مرحله از فوریه تا ماه سپتامبر.
شاید برجسته‌ترین موضوعی که ابتدای سال شاهد آن بود، موفقیت چین در تولید حرارت از تأسیسات ترکیب هسته‌ای که بیشترین و طولانی مدت‌ترین بود که از 52 میلیون درجه سانتیگرات فراتر رفت و به مدت 17 دقیقه طول کشید و این 5برابر گرمای خورشید است. چین یکی از 35 کشور جهان است که روی برنامه آزمایشی مشترک برای توسعه تأسیسات هم جوشی هسته‌ای برای تولید انرژی در تلاشی برای استنساخ فیزیک خورشید فعالیت می‌کند. برخلاف تأسیسات شکاف هسته‌ای، هم جوشی هسته‌ای زباله‌های پرتودار تولید نمی‌کند. کشورهای شرکت کننده اکنون مشغول ساخت تأسیسات هم‌جوشی در فرانسه‌اند تا کارآزمایشی آن درسال 2050 آغاز شود.
درست است انرژی هم‌جوشی هنوز در ابتدای راه است، اما فرصتی امید بخش برای آینده محسوب می‌‎شود. تا آن زمان جهان باید بر توسعه آنچه در دسترس دارد فعالیت کند با بهینه کردن مصرف برای محافظت از این سیاره در معرض تهدید.