ابوظبی و کویت

ادونیس پس از افتتاح نمایشگاه کتاب ابوظبی توسط شیخ سیف بن زاید گفت:« بدون شک نمایشگاه فرانکفورت برای نمایش آثار عربی برنامه‌ریزی بیشتری ندارد، اینجا از هرزمان دیگری غنی‌تر است». نمی‌دانم خانم وزیر فرهنگ مصری و دکتر مصطفی الفقی رئیس کتابخانه اسکندریه که مهمان ویژه نمایشگاه بودند چه گفتند، اما می‌توانم حدس بزنم وقتی مراسم افتتاحیه، تعداد و تنوع چاپ‌ها را می‌دیدند چه از ذهن‌شان گذشت: امارات در زمینه فرهنگی همان نقشی را بازی می‌کند که قاهره و بیروت در دنیای نشر و همایش‌ها و گردهمایی‌های فکری بازی می‌کنند.
ابوظبی با قراردادهای فرهنگی و هنری که با مشهورترین موزه‌های جهان، «لوور» فرانسه تا «گوگنهایم» نیویورک بست، از این هم فراتر رفت. و نمی‎دانیم گام بعدی چیست، اما می‌دانیم این پرونده روی میز کار شیخ محمد بن زاید است. نه تنها درفرهنگ بلکه در همه زمینه‌های قدرت و پیشرفت.
نمایشگاه ابوظبی امسال با تفکری عالی و کاری زیبا و خاطره‌ای ماندگار متمایز است. شعار صدمین سالگرد طه حسین گرفت و در ورودی نمایشگاه غرفه‌ای کوچک به رنگ مشکی، رنگ دیدن و چشم برپا شد. عکس «پیشگام» با عینک دودی که در طول نسل‌ها بر حافظه عربی نقش بست، خودنمایی می‌کرد. کسی جای «پیشگام» را پرنکرد. و از زمان مرگش «پیشوای» دیگر ظهور نیافت و جنبش فکری را هیچ سرآمدی-زنده یا مرده- رهبری نکرد. سرآمد پیشوای دوره خود و دوره پس از خود بود.
به هیچ وجه شهادت خوبی در حق جهان عرب نیست که پس از او از «پیشگام» تهی شد. و این هم چیزی نبود که وقتی بر کرسی استادی و جایگاه پیشگام تکیه زد، می‌خواست. او شاگرد می‌خواست و مرید نمی‌طلبید و تنها در اندک رفقایی موفق شد که آنها نیز سیاهی و تیرگی شکست‌شان داد. بزرگداشت طه حسین در ابوظبی تنها یک کار ادبی نیست. یک بیانیه فکری و موضع فرهنگی درخصوص تمدن عربی در این روزهای دشوار و در محاصره‌ تاریکی است.
بعد از یک قرن و پس از آن «روزها»ی پرثمر میان صعید و الازهر و پاریس هنوز «پیشگام» است. همچون ستون‌ها سرسخت و مانند یکی از شاخه‌های نیل جوشان. در تاریکی بزرگش به این رسید که دانش تنها منبع نور است. براین اساس کارکرد که رایگان بودن آموزش مهم‌تر، اثرگذارتر و ماندگارتر از رایگان بودن قرص نان است. به نظر او آموزش بهترین راه برای تأسیس وطن‌ها و ملت‌ها و گشودن راه فرصت‌ها دربرابر همه مردم است.
این در کشوری مانند مصر مسئله‌ای شبیه ساختن سد مرتفع بود.
در دایره‌ای تنگ این نقش را دکتری روشنگر و سترگ به نام عبدالعزیز حسین بازی خواهد کرد. یکی از نکات ارزشمند نمایشگاه کتابی است که نویسنده و چهره دانشگاهی کویت دکتر طالب الرفاعی درباره پیشگام تعلیم و تربیت و دیپلماسی دکتر عبدالعزیز حسین تهیه کرده است.
الرفاعی مقاله‌های عبدالعزیز حسین در مجله «البعثة» کویتی در مصر دهه چهل را گردآوری کرده. او نیز درکار آموزش بود. همچنین ایمان داشت تنها راه پیش روی مردم کشوری با منابع محدود است و مانند طه حسین خوب آموزش دید تا خوب آموزش بدهد. فکر و دیدگاه و تلاش‌هایش را برای این متمرکز کرد تا کشورش تنها کشور شایسته ردیف‌های اول درمیان کشورها باشد. اگر عبدالعزیز حسین دهه چهل را بخوانی احساس می‌کنی گویی امروز در محضر متفکر، فرهیخته، آگاه و معمار وطن‌ها نشسته‌ای.