عبدالرحمان الراشد
روزنامه‌نگار و روشنفکر سعودی، سردبیر سابق روزنامه «الشرق الاوسط» و مدیر سابق شبکه العربیه
TT

بحران ساکنان گذشته

 کسانی که خواستار فیلترکردن «نتفلیکس»، ممنوعیت مجله‌های «مانگا» و توقف پخش سریال‌های «ام بی سی»‌ می‌شوند از بقایای گذشته نزدیک‌اند که تا به امروز نتوانسته‌اند با این فکر کنار بیایند که جهان برای همه جای دارد و جای دیگران را تنگ می‌کنند. اینان از دعوت و تبلیغ جامعه و محکوم ساختن دیگران خسته نمی‌شوند.
ساکنان شهرها و غارها برابرند و همان فرصت‌ها یا بگو چالش‌ها را تجربه می‌کنند. تقریباً هرآنچه که دوست دارند ببینند و با آن تعامل ‌کنند مجاز و بدون درنظرگرفتن جایگاه اجتماعی یا مواضع فکری یا قدرت خرید برای همه ساکنان دردسترس است. شاید برایت دشوار باشد که بپذیری با کسانی که انتخاب‌هایشان را دوست نداری همزیست شوی چون می‌خواهی در تماشای فیلم‌ها، خواندن کتاب‌ها، شنیدن موسیقی‌ و سخنرانی‌ها یا نقاطی که به آنها سفر می‌کنی مانند تو باشند. برای برخی همزیستی با دیگر خواسته‌ای دشوار است.
صحنه تقریباً هر ده سال با زوایه‌ای بازتر تغییرمی‌کند. و عواملی که آن را تغییر داده‌اند بسیارند؛ از میان آنها عامل نسل‌های جدیداست که نسل‌های پیش از خود را کنار زدند و با آنها اشتراک فکری ندارند. و این سنت زندگی است. دوم تکنولوژی است که اصول زندگی جدیدی را تحمیل کرد.
در شهر جده بودم و به یک کتابفروشی که از قبل می‌شناختم سری زدم که آکنده از دستگاه‌های الکترونیکی شده و درآن کتاب‌هایی وجود داشت که تا چند سال پیش ممنوع بودند. این کتاب‌ها به شکل الکترونیک در دسترسند و حکمت حکم می‌کرد دراختیار افرادی که می‌خواهند آنها را به شکل کاغذی داشته باشند قرارگیرند. عرضه می‌شدند و دیگر مایه توجه یا نگرانی کسی نیستند. با آمدن آنها از حجم رف‌ها و قفسه‌های کتاب‌ها کاسته شد. و این یک پدیده جهانی است؛ بیش از نیمی از 11 هزار کتابفروشی‌ تجاری در ایالات متحده کرکره‌های خود را پایین کشیدند. برخلاف تصور برخی، شمار کتابخوان‌ها و فروش کتاب‌ به دلیل انتشار کتاب‌های الکترونیک و صوتی افزاش یافت؛ 191 میلیون نسخه کتاب الکترونیک تنها در ایالات متحده درسال 2019 فروخته شد.
با وجود چنین امکاناتی جهان غرق می‌شود و در میان انتخاب‌های بسیار حیران می‌ماند. و برای آنها تلاش‌ها برای ممنوع ساختن‌شان کاری مهم می‌آید که می‌تواند چرخ تاریخ را متوقف سازد یا مانند آن کودک هلندی می‌شوند که با انگشت خود نشت آب از سد را گرفت و مانع از غرق شدن کشورش شد. شاید این را احساس نکنیم، جهانی شدن قطاری همیشه درحرکت است و مولود تکنولوژی و ادامه می‌یابد و کسی که رؤیای متوقف ساختنش را دارد باید بداند این امر امروز ضد طبعیت اشیاء است. شکل‌گیری عقل مدرن مسیرهای خود را می‌رود که راه حلی ندارد جز اینکه هرفرهنگی بهترین داشته‌های خود را عرضه کند و نه اینکه دروازهای خود را به محیط پیرامون ببندد.
سریال آلمانی ترجمه شده‌ای به نام «بابل برلن» را تماشا کردم که داستان پایتخت آلمان درسال 1927 را روایت می‌کند و چطور فاشیست‌ها به سمت قدرت خزیدند. به دلیلی انگار حس می‌کنی در حال تماشای حوادث سال 1979 جهان عرب نشسته‌ای. منطقه شکست خورده‌ای که جریان‌های فکری و سازمان‌های افراطی را می‌پذیرد که تنها یک گزینه و یک روش تفکر را تحمیل می‌کنند. با این حجم سنگین از آثار ادبی و خلاقانه دیگر اینها در انحصار عده‌ای اندک از فرهیختگان یا افرادی که توان سفر و آموزش پرهزینه را دارند نیست. 
امروز اصل براین است که اگر پلت‌فرمی را نخواستی ناچار نیستی مشترکش باشی، این حق تو و حق دیگری است که هرچه را مناسب می‌بیند انتخاب کند وتصمیم بگیرد. در جنگ تحول افکار، جامعه دوره‌ها و مراحلی از تلاشها برای منزوی ساختن و تسلط برنسل‌ها و سلیقه‌شان را از سرگذراند. تقریبا همان ماجرا تکرار می‌شود، نسل‌ها و افکار و مخالفت دوباره. و در این زمانه هستند کسانی که همچنان نمی‌خواهند با حرکت عقربه‌های ساعت جهان همراه شوند.