مسائل اقلیمی با آهنگ جنگ اوکراین

جنگ در اوکراین حساسیت توافقنامه‌های آب و هوایی در جنگ‌ها و تحولات بزرگ ژئوپلیتیکی را آشکارساخت؛ به خصوص اگر به منابع غذا و انرژی ضربه بزند و اقتصاد جهانی را وارد رکود کند. هرچند هم برخی از آنها سرسختانه تلاش کنند، نمی‌توان انکار کرد اجرای تعهدات اقلیمی در سال‌های آینده تحت تأثیر نتایج این جنگ شدید در اروپای مرکزی قرارخواهد گرفت که در نهایت جنگ بر سر منافع، ثروت‌های طبیعی و نفوذ است. اما شوک اوکراین ممکن است زنگ خطر را برای تعدیل‌های اساسی در سیاست‌های امنیت غذایی و انرژی در سراسر جهان به صدا درآورد تا از شوک‌های مشابه در آینده جلوگیری شود. به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران بالاخره دریافته‌اند که امنیت غذایی و انرژی به افزایش عرضه خلاصه نمی‌شود. بلکه فراتر از آن به بهینه کردن مصرف، بالابردن کارایی و تشویق تولید داخلی می‌رود.
این فضاها بر نشست‌های بین‌المللی اخیر برای پیگیری اجرای تصمیمات اجلاس آب و هوای گلاسکو و آمادگی برای اجلاس شرم الشیخ در ماه نوامبر آینده بازتاب داشت. کشورهای عضو کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در خصوص تغییرات آب وهوایی نشست سالانه خود را برای بررسی تعهدات برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در بن برگزار کردند. در حالی که همه در نتیجه توافق کلی در مورد وخامت مشکل، نیت حسنه خود را ابراز کردند، اختلاف نظر در باره تأمین منابع مالی شدت یافت. معلوم شد، 100 میلیارد دلاری که کشورهای ثروتمند سال‌هاست قول داده بودند سالانه به عنوان کمک اولیه آب و هوایی به کشورهای فقیر تامین کنند، هنوز تکمیل نشده است. اما گره بزرگ ادامه‌دار، این توافق بر سر صندوقی بود که توسط کشورهای صنعتی ثروتمند تامین مالی می‌شد تا خسارات و زیان‌های ناشی از نقش تاریخی آنها در تغییرات اقلیمی را جبران کند.
از زمانی که صحبت در باره تغییرات اقلیمی در مجامع بین‌المللی آغاز شد، مطالعات نشان داده بیشتر انتشار گازهای گلخانه‌ای از کشورهای بزرگ غربی، از دوران انقلاب صنعتی آغاز شده است. اما بیشترین آسیب ناشی از تغییرات اقلیمی متوجه کشورهای فقیر است، از یک سو به دلیل طبیعت‌شان و از سوی دیگر ناتوانی مالی و تکنولوژیک آنها برای مقابله با این پدیده است. از این رو کشورهای در حال توسعه از مطالبه خسارت از کشورهای صنعتی برای خسارتی که طی 200 سال گذشته به محیط زیست جهان وارد کرده اند، دست برنداشتند. اگر این اصل قابل درک باشد، توافق بر سر سازوکار اجرای آن دشوار باقی مانده است. صرف پذیرش پرداخت هرگونه غرامت به دلیل مسئولیت تاریخی درانتشار گازهای گلخانه‌ای، راه را برای مطالباتی باز می‌کند که شاید طی چند دهه به پایان نرسند.
در کنفرانس آب و هوای گلاسکو، کشورهای در حال توسعه بر تأسیس صندوقی برای جبران این مسئولیت تاریخی، همراه با صندوق کمک‌های اقلیمی، که خود هنوز با کمبود بودجه مواجه است، اصرار داشتند. کشورهای در حال توسعه با توافقی مبنی بر پذیرش کاهش انتشار کربن مطابق با تصمیمات گلاسکو موافقت کردند، در ازای وعده کشورهای ثروتمند مبنی بر بررسی موضوع ایجاد صندوق جبران خسارت و زیان‌ها و ارائه آن در کنفرانس "COP 27" در شرم الشیخ. اما نشست بُن برای ارائه پیشنهادی در مورد این صندوق به توافق نرسید و این مسئله را به اجلاس شرم الشیخ سپرد.
بی‌شک پیامدهای جنگ اوکراین سایه تاریک خود را بر نشست بن افکند. چگونه کشورهایی که اقتصادشان با بزرگترین انقباض در دهه‌های اخیر روبه رو است، متعهد به جبران خسارتی شوند که ممکن است طی 50 یا 100 سال به تریلیون‌ها دلار برسد، پس از آنکه در سال‌های شکوفایی و رفاه از این امر اجتناب کردند؟
به محض پایان یافتن جلسات آب وهوایی بن، جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده، «همایش اقتصادهای بزرگ در باره انرژی و آب و هوا» را با مشارکت سطح بالای بین‌المللی تشکیل داد. جنگ اوکراین و تأثیر آن بر تامین مواد غذایی و انرژی به شدت بر بحث‌ها سایه افکند. اما همایش با این وجود موفق شد انگیزه مثبتی در راه شرم الشیخ ایجاد کند. رئیس جمهوری ایالات متحده تعهد خود را به تعهدات گلاسکو در زمینه کاهش انتشار کربن تجدید کرد؛ اما اهداف مشخصی به آن افزود. او قول داد جذب، بازیافت یا ذخیره‌سازی کربن را تسریع کند، ظرف چند سال هیدروژن پاک را به عنوان یک عامل کلیدی در ترکیب انرژی واردسازد و نیمی از خودروهای جدید فروخته شده در ایالات متحده در سال 2030 را به "صفر کربن" برساند، یعنی استفاده از خودروهایی که با برق یا هیدروژن کار می‌کنند. وی با اشاره به خطرات امنیت غذایی ناشی از کمبود کودهای شیمیایی ناشی از جنگ اوکراین، بر بهینه‌سازی و توقف ضایعات تاکیدکرد و به از دست رفتن نیمی از کودهای نیتروژنی ناشی از فعالیت‌های کشاورزی ناکارآمد اشاره کرد و این بیشتر از آن مقداری است که جهان برای جبران کمبود کنونی کود به آن نیازدارد.
در همین راستا، بایدن هشدار داد که میزان متان تولید شده توسط صنایع انرژی سنتی آمریکا، از جمله گاز طبیعی، نفت و زغال سنگ، که با اشتعال در اتمسفر باز دفع می‌شود، در صورت جذب و تبدیل به هیدروژن کافی است تا جایگزینی پاک بشود که تمام نیازهای اروپا به گاز روسیه را برآورده می‌کند. این به نظر بایدن مشکل انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوختن متان را حل می‌کند همچنین به حل مشکل انرژی در اروپا کمک می‌کند.
رئیس کمیسیون اروپا، اورسولا فون درلاین، در همایش جهانی به کمتر از وعده‌های رئیس جمهوری ایالات متحده متعهد نشد. سال 2035 را زمان توقف فروش خودروهای جدیدی تعیین کرد که انتشار کربن دارند، حدود 300 میلیارد یورو تا سال 2027 برای حمایت از فناوری‌های پاک اختصاص داده می‌شود، برنامه عملی برای کاهش جدی انتشار گازهای گلخانه ای در بخش کشتیرانی به اجلاس شرم الشیخ ارائه می‌شود و 600 میلیارد دلار برای حمایت از امنیت غذایی کشورهایی که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی دارند اختصاص یابد.
منطقه عربی با حضور چشمگیر نماینده سعودی در امور اقلیمی، وزیر عادل الجبیر با قدرت در این همایش جهانی حضور یافت. الجبیر خواستار واکنش مؤثر بین‌المللی و بسیج تلاش‌ها برای مقابله با چالش‌های تغییرات اقلیمی با در نظر گرفتن شرایط کشورهای در حال توسعه و کمک به آنها برای رویارویی با آثار منفی بدون ایجاد مانع برای برنامه‌های توسعه پایدار آنها شد. سخنان الجبیر قدرت استثنایی یافت چرا که او با ارائه پروژه‌ها و اقدامات سعودی برای دستیابی به اهداف جهانی اقلیمی پشتیبانی می‌شد. سطح نمایندگی و سخنان مستقیم و قوی، منعکس کننده تصمیم آشکار سعودی برای به دست گرفتن ابتکارعمل در مسائل اقلیمی به جای بسنده کردن به واکنش به ابتکارات دیگران بود.
آنها وعده های شریف و زیبا هستند. اما باید منتظر بمانیم تا ببینیم - در بحبوحه بحران اقتصادی که جهان را فرا گرفته- آیا برنامه‌های بایدن از کنگره عبور می‌کنند و وعده‌های فون درلاین از دروازه اتحادیه اروپا عبور می‌کنند یا خیر. با این حال، کسانی هستند که معتقدند بحران ناشی از جنگ اوکراین ممکن است راه را برای تسریع اقدامات اقلیمی مبتنی بر تولید پاک، افزایش کارایی و توقف ضایعات باز کند.