عبدالرحمان الراشد
روزنامه‌نگار و روشنفکر سعودی، سردبیر سابق روزنامه «الشرق الاوسط» و مدیر سابق شبکه العربیه
TT

جنگ افروزی بین عرب‌ها

چند روز پیش، پس از انتشار شایعه‌ای مبنی بر اینکه فرزندان مهاجرانی که توسط دولت اسکان داده شده‌اند، دختری از محله را مورد آزار و اذیت قرار داده‌اند، جمعیت خشمگین ساختمانی را در لیورپول بریتانیا به آتش کشیدند. ممکن است داستان چیزی جز تخیلی محض نباشد و ممکن است واقعیت داشته باشد و اینکه گروهی به خاطر جرم فردی در آن مجازات شوند، صحیح نیست.
این تحریک به حالتی عادی و یک پدیده جهانی تبدیل شده، آنچه موجب برانگیختن نفرت و تحریک علیه دیگران می‌شود، منتشر می‌شود. برخی از آنها این کار را در چارچوب یک برنامه سیاسی یا فکری انجام می‌دهند و اغلب‌شان تنها قهرمان بازی و پوپولیسم‌اند، اگرچه در پروفایل بسیاری از شرکت کنندگان می‌خوانیم خود را نوع دوست، اومانیست و دیگر مزخرفات بازتولید شده معرفی می‌کنند، که بیانگر حقیقت آنچه می‌نویسند و می‌گویند نیست.
این بدان معنا نیست که همه مردم در گذشته فرشته بودند یا درباره اطرافیان خود، افراد، نژادها، کشورها و باورها نظری نداشتند، اما اگر نظراتی منفی داشتیم، تأثیرشان محدود بود.
ما انکار نمی‌کنیم که ممکن است مایه‌هایی از نژادپرستی در درون‌مان پنهان باشد، همراه با تنفری که از نظر فرهنگی به ارث رسیده، یا منعکس کننده ناامیدی از تجربیات زندگی فردی باشد.
از جمله تمسخر متقابل عرب‌ها که همیشه وجود داشته، اما اخیراً گسترش یافته و برخی از آن به تحریک زیانبخش تبدیل شده است.
نظرات طعنه آمیز به خودی خود خطرناک نیستند و در میان همسایگان وجود دارند، درست همانطور که فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها در مورد یکدیگر فکر می‌کنند. بریتانیایی‌ها همسایگان فرانسوی خود را بهترین دستمایه برای طعنه می‌دانند.
آنها از یک طرف عاشق آشپزی، شراب‌، سلیقه‌ لباس پوشیدن، زنان و معماری تاریخی فرانسوی‌ها ‌هستند، اما به نگاه از بالا و بی‌ادبی‌شان در رفتارهای شخصی‌شان می‌خندند. فرانسوی‌ها نیز از انگلیسی‌ها تعریف و بدگویی می‌کنند. آنها روحیه طنز عالی، تاریخ عظیم، اختراعات و برتری در زمینه‌های خلاقانه موسیقی، تئاتر و فیلم، انگلیسی‌ها را تحسین می‌کنند، اما برتری فرهنگی، غرور تاریخی و سلیقه ضعیف‌شان در آشپزی و لباس پوشیدن را مورد انتقاد قرار می‌دهند. و زندگی طبیعی همین است، جایی برای طعنه و انتقاد که به نژادپرستی نفرت انگیز تبدیل نمی‌شود، دارد.
هر جامعه‌ای در مورد خود و همسایگانش نظری دارد و عرب‌ها نیز مانند دیگران در رقابت بی وقفه با یکدیگر هستند، اما این مسئله در چند سال اخیر از حد خود فراتر رفته و شدت یافته و با کاهش «صراحت» در بحث‌های رسانه‌های اجتماعی نزول یافته است. افرادی که تصور می‌شود با فرهنگ باشند و آگاهی بیشتری نسبت به مسئولیت اجتماعی دارند در آن شرکت می‌کنند.
به یاد داشته باشید که چنین تفکری که به سمت کف سرازیر می‌شود و آماده آسیب رساندن به مردم بیگناه است در نهایت بر ضد صاحبان خود برمی‌گردد. نفرت، فرهنگی است که ریشه می‌دواند و فقط خصومتی نیست که با باد می‌رود، با گذشت زمان گسترش می‌یابد و حد و مرز ندارد. بدون بازدارندگی، جسور می‌شود و به جامعه بزرگت وارد می‌شود، سپس به حلقه‌های جامعه کوچکت، از مذاهب گرفته تا فرقه‌ها و از کشورهای دیگر به منطقه و شهرت فراتر می‌رود و با گذشت زمان و گسترش آن به یک سرگرمی جمعی تبدیل می‌شود.
تحریک خطرناک‌ترین سلاح است، کشنده است و تخریبش فراگیر و وسایل شبکه‌های اجتماعی که مانند چاقوهای آشپزخانه آن را منتقل می‌کنند، در دسترس و کاربردشان آسان است. قبلاً فکر می‌کردیم جوامع جاهل، خاک حاصلخیز برای بذر نفرت هستند، اما اینک اینجا در پردیس دانشگاه‌های محترم پیش روی ماست و آن را از زبان عوام و نخبگان می‌شنویم.
نظرات طعنه آمیز به خودی خود خطرناک نیستند و در میان همسایگان وجود دارند، درست همانطور که فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها در مورد یکدیگر فکر می‌کنند. بریتانیایی‌ها همسایگان فرانسوی خود را بهترین دستمایه برای طعنه می‌دانند.
آنها از یک طرف عاشق آشپزی، شراب‌، سلیقه‌ لباس پوشیدن، زنان و معماری تاریخی فرانسوی‌ها ‌هستند، اما به نگاه از بالا و بی‌ادبی‌شان در رفتارهای شخصی‌شان می‌خندند. فرانسوی‌ها نیز از انگلیسی‌ها تعریف و بدگویی می‌کنند. آنها روحیه طنز عالی، تاریخ عظیم، اختراعات و برتری در زمینه‌های خلاقانه موسیقی، تئاتر و فیلم، انگلیسی‌ها را تحسین می‌کنند، اما برتری فرهنگی، غرور تاریخی و سلیقه ضعیف‌شان در آشپزی و لباس پوشیدن را مورد انتقاد قرار می‌دهند. و زندگی طبیعی همین است، جایی برای طعنه و انتقاد که به نژادپرستی نفرت انگیز تبدیل نمی‌شود، دارد.