زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

سعودی آثار خود را باز می‌گرداند

خروج غیرقانونی یکی از آثار تاریخی از موطنش، ضایعه‌ای جبران ناپذیر است؛ حتی اگر دوباره به خانه اصلی خود بازگردانده شود، پیشاپیش بخشی از اهمیت خود را در رابطه با شرایط کشف و محتوای باستان شناسی که آن را احاطه کرده بود از دست داده. به محض اینکه هر شخص، گروه یا نهادی به طور مخفیانه اشیاء باستانی را حفاری، کشف و قاچاق کند، این اطلاعات برای همیشه از بین می‌روند. من قبلاً در مورد جنبه‌ای از تلاش‌های پادشاهی عربی سعودی در زمینه بازیابی آثار باستانی غارت شده و همچنین در مورد روش‌های مختلفی که پادشاهی برای حفظ میراث باستانی خود در پیش گرفته است، نوشته‌ام، با این اعتقاد که بخشی از هویت آن در محیط منطقه‌ای و بین‌المللی است.
سعودی شرایط را برای بازگرداندن هزاران اثر باستانی و مجموعه‌های باستان شناسی که در گذشته به طور غیرقانونی خاک این کشور را ترک کرده‌اند، ایجاد کرده است. سعودی ابتکارات و کمپین‌های رسانه‌ای مهمی را راه اندازی کرده که شهروندان و ساکنان داخل و خارج از پادشاهی همچنین هیئت‌ها و اعضای آنها را که در گذشته در داخل این کشور کار می‌کردند و با آثار باستانی و مجموعه به کشورهای خود بازگشته بودند تشویق می‌کند تا آنها را به مقامات ذیصلاح درسعودی بازگردانند، تا بتوانند دوباره به مکان‌های طبیعی خود در موزه‌ها یا نمایشگاه‌های باستان‌شناسی تخصصی بازگردند و به گنجینه‌های باستانی پادشاهی اضافه شوند که تاریخ هزاران سال پیش را روایت می‌کنند.
کاری که پادشاهی انجام داد این بود؛ آثار باستانی را که به طور غیرقانونی خارج شده‌اند و به موزه‌ها یا مجموعه‌های خصوصی خارجی فروخته یا هدیه شده‌اند، یا آن‌هایی که به سالن‌های حراج آثار باستانی راه پیدا کرده‌اند، فهرست کرد و راه‌ها و ابزار مناسبی برای بازیابی آن آثار باستانی از ارگان‌ها و افراد داخل و خارج از پادشاهی و همکاری با نهادها و سازمان‌های بین المللی مختلف که علاقه‌مند به بازگرداندن میراث غارت شده به خانه اصلی خود هستند در پیش گرفت.
در واقع، تلاش‌های کشور سعودی هزاران اثر باستانی را پس از گذشت چندین دهه از ترک سرزمین‌های پادشاهی که بسیاری از دانشمندان معتقد بودند برخی از آنها برای همیشه ناپدید شده‌اند، با موفقیت بازیابی و بار دیگر به کشور بازگرداند! یکی از شواهد موفقیت کمپین‌های بازیابی آثار باستانی، داوطلب شدن بسیاری از شهروندان برای بازگرداندن آثار باستانی در اختیارشان به مراجع ذیصلاح بود که مؤید اهمیت کمپین‌های آگاهی بخشی در بین شهروندان و تعریف اهمیت و جایگاه میراث باستان شناسی و خطر از دست دادن یا هدر دادن آن، مسیر بازیابی آثار باستانی و تشویق شهروندان و کسانی که خارج از پادشاهی هستند برای بازگرداندن آثار خود و تکریم آنها، یکی از مسیرهای اصلی است که «هیئت میراث سعودی» روی آن کار می‌کند.
یکی از مهم‌ترین دلایل کشف و قاچاق تصادفی آثار باستانی، حفاری توسط شرکت‌های معدنی و جست و جوی مواد معدنی و منابع انرژی بوده است. در واقع پیش آمده که کارگران و کارشناسان خارجی در این شرکت‌ها، آثار باستانی کشف شده را به صورت اتفاقی نگهداری کرده و به خارج از سعودی منتقل می‌کنند. این وضعیت درگذشته بود.
اکنون، نقشه‌های باستان‌شناسی و زمین‌شناسی وجود دارد که مکان‌های باستان‌شناسی را شناسایی و محافظت می‌کنند، و حتی پس از افزایش کار بررسی‌های باستان‌شناسی در سراسر پادشاهی، دائماً به آنها اضافه می‌کند.