زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

گردهمایی عربی در جده

شهر جده سعودی میزبان دوره ظرفیت سازی منطقه‌ای عربی در زمینه آثار باستانی دریایی و میراث فرهنگی زیر آب است که از 26 فوریه آغاز شده و تا 9 مارس ادامه می‌یابد. این همایش با همکاری اداره میراث در پادشاهی عربی سعودی، مرکز منطقه‌ای عربی برای میراث جهانی در منامه و کرسی میراث فرهنگی زیر آب یونسکو در دانشگاه اسکندریه و با مشارکت بسیاری از کارشناسان و متخصصان در زمینه میراث از پادشاهی عربی سعودی، مصر، بحرین، مراکش، لبنان، الجزایر، عمان، اردن، فلسطین، لیبی و تونس برگزار می‌شود.
این گردهمایی بزرگ -که اولین در نوع خود محسوب می‌شود- متشکل از متخصصان یا کارآموزان در زمینه حفظ، مستندسازی و کشف میراث فرهنگی غرق شده با ارائه سلسله سخنرانی‌ها و مقالات پژوهشی و ارائه تجربیات ویژه هیئت‌ها و سازمان‌های مسئول این پرونده مهم در کشورهای عربی جنبه نظری را پوشش می‌دهد. همچنین در فعالیت‌های آموزشی برای شرکت کنندگانی که در کاوش باستان شناسی میراث غرق شده در زیر آب و دانش تکنیک‌های مدرن مورد استفاده را آموزش دیده‌اند، ارائه می‌شود جنبه عملی را پوشش می‌دهد. برای اولین بار، کارآموزان کشورهای مختلف با هم غواصی می‌کنند و مهارت‌ها و تجربیات خود را تبادل می‌کنند.
ما اغلب خواستار توجه به آثار باستانی غرق شده در امتداد سواحل خود در امتداد سواحل دو دریای سرخ و مدیترانه و سواحل خلیج عربی شده‌ایم. یونسکو تعداد سایت‌های میراث فرهنگی زیر آب در سراسر جهان را میلیون‌ها تخمین می‌زند، از جمله مکان‌های بسیاری در سواحل عربی ما، که بیشتر آنها هنوز کشف نشده‌اند. این میراث در قعر آب ایمن نیست، بلکه خطرات زیادی وجود آن را تهدید می‌کند، از جمله عوامل تغییر محیطی، علاوه بر عوامل انسانی مانند افزایش فعالیت‌های انسانی در زمینه اکتشاف منابع تجدیدپذیر انرژی در آب‌های منطقه‌ای و اقتصادی کشورهای هم مرز با دریاها و اقیانوس‌ها و همچنین فعالیت‌های غواصی و ورزش‌های دریایی که ممکن است آثار غرق شده را تهدید کنند.
از این منظر و با توجه به شرایط، توجه به بررسی آثار باستانی غرق‌شده، کشف مکان‌های آنها و تهیه نقشه‌های کاداستر که شناسایی و حفاظت از این محوطه‌ها تا زمان کشف، بازیابی و یا نگهداری از آن آثار باستانی که منبعی بی بدیل برای محققان و علاقمندان به آثار باستانی به ویژه در زمینه روابط تجاری و جنگ تمدن‌های باستانی و نیز فعالیت‌های اقتصادی دریایی تمدن‌های باستانی به شمار می‌رود، ضروری است.
اداره میراث در پادشاهی عربی سعودی موفق به اکتشافات مهم در زیر آب‌های دریای سرخ در نزدیکی ساحل شرقی سعودی در دریای سرخ شده است. سازمان میراث فرهنگی پیش از این از موفقیت ماموریت عتیقه‌جات غرق شده این مرجع به رهبری غواصان سعودی در کشف لاشه یک کشتی غرق شده در دریای سرخ در سواحل استان حقل و یافتن صدها اثر باستانی محموله کشتی خبر داده بود. 
هیئت مشترک سعودی و ایتالیا پیش از این در سال‌های 2015-2016 لاشه یک کشتی غرق شده را در نزدیکی شهر املج یافت که شامل بخشی از تخته‌های خود کشتی است که از چوب بلوط و کاج ساخته شده و مجموعه‌ای از فنجان‌های سفالی و چینی، به علاوه بطری‌های شیشه‌ای شکسته و ظروف فلزی که قدمت آنها به اواسط قرن هجدهم میلادی باز می‌گردد در خود دارد. تیم مشترک سعودی و آلمانی برای بررسی مکان‌های میراث غرق شده در سواحل غربی - که کار میدانی خود را از سال 2012 تا 2017 آغاز کرد - همچنین بقایای یک کشتی غرق شده رومی را در دریای سرخ یافت که - تا کنون - قدیمی‌ترین کشتی غرق شده کشف شده در امتداد سواحل سعودی محسوب می‌شود.علاوه بر یک کشتی غرق شده دیگر که مربوط به دوران اول اسلامی در منطقه بین رابغ در شمال تا شعیبه در جنوب، که موید این است که سواحل پادشاهی از این میراث انباشته غنی است. این امر باعث شد تا با کمک مراکز تخصصی بین‌المللی در سطح عالی، تلاش خود را برای کشف این گنجینه‌ها مضاعف کند.
این اکتشافات به عنوان بخشی از تلاش‌های اداره میراث فرهنگی برای حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب، بر اساس عضویت پادشاهی در کنوانسیون میراث فرهنگی زیر آب از سال 2015 میلادی و پس از اعلام اعلیحضرت شاهزاده بدر بن عبدالله بن فرحان آل سعود، وزیر فرهنگ و رئیس هیئت مدیره سازمان میراث فرهنگی، ایجاد مرکز تخصصی حفاظت از میراث فرهنگی زیرآبی دریای سرخ و خلیج عربی و حمایت از آن با قابلیت‌های پیشرفته است.