زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

تاریخ کاوش‌های باستانی در پادشاهی عربی سعودی

فعالیت‌ها برای شناسایی آثار تاریخی در پادشاهی عربی سعودی در سال 1384-1385 هجری قمری مطابق با 1964-1965 میلادی توسط گروه‌های سعودی با همکاری کارشناسان خارجی دانمارکی، انگلیسی و امریکایی آغاز شد. در نتیجه این فعالیت‌ها بسیاری از مناطق باستانی جدید برای اولین بار ثبت شدند که به دوران پیش از اسلام همچنین مناطقی از دوران اسلامی برمی‌گشتند. به همین دلیل 8000 نقطه ثبت و محصور و برخی مناطق مهم برای آغاز عملیات کاوشگری انتخاب شدند تا رد پا و گام‌های بشر در خاک پادشاهی از دوران پیش از تاریخ تا به امروز شناخته شوند. کاوش‌های جدید بر تعریف عمق تمدنی پادشاهی از جهت توالی تمدن‌هایی که در خاک جزیره عربی زندگی کرده‌اند، تمرکز داشتند. همچنین ثبت آثار تمدن‌های کهن و نشانه‌های پیوند این تمدن‌ها با ملت‌ها و تمدن‌های مجاور را روشن ساخت. کشف نشانه‌هایی با نام پادشاه رمسس سوم در پادشاهی دلیلی قاطع بر قدمت 3000ساله تبادل تجاری میان مصر و جزیره عربی است. بسیاری از آثار باستانی مهم کشف شد که موزه‌های پادشاهی و به خصوص موزه ملی در ریاض را غنی ساختند و مجموعه‌ای عالی از این گنجینه‌ها انتخاب و در 11 موزه امریکا، ژاپن و اروپا با نام نمایش بهترین آثار پادشاهی در طول دوران به نمایش گذاشته شد و برای اولین بار سراسر جهان پی به اهمیت تمدنی برد که در خاک جزیره عرب رشد و نمو کرده است. همچنین جهان به توجه ویژه مسئولان به میراث تمدنی پی برد که تنها به آثار اسلامی مربوط نمی‌شود بلکه آثار ماقبل اسلام را نیز دربرمی‌گیرد. به گمان من همکاری بین‌المللی در برنامه‌های شناسایی و کاوشگری باستانی سطح همکاری جدی علمی میان کارشناسان میراث پادشاهی و بسیاری از گروه‌های خارجی را نشان داد. این همکاری مشترک تجربه و دانش نسبت به تکنولوژی تحقیق علمی از طریق دانشمندان دانشگاه‌های مختلف را منتقل کرد و مقاله‌های علمی و کتاب‌هایی درباره نتایج آن تحقیقات منتشر شد.

اینجا باید به اهمیت برنامه خادم حرمین شریفین در توجه به میراث تمدنی پادشاهی اشاره شود؛ مبلغ 726 میلیون ریال برای حفاظت و ثبت آثار هزینه شد. همچنین مبلغ 224 میلیون ریال برای انجام کاوش‌های اثری تخصیص یافت، به همین دلیل اکنون شاهد فعالیت هیئت‌ها در بیش از 45 منطقه باستانی هستیم.

به نظر من ضروری است که جهان با این تلاش‌هایی که اکنون در راه شناخت و محافظت از میراث تمدنی پادشاهی عربی سعودی صورت می‌گیرند آشنا بشود. همچنین شاهد توجه علمی و جدی زیر نظر شاهزاده بدر بن عبدالله بن فرحان وزیر فرهنگ پادشاهی بودم. این توجه نشان دهنده اهمیت دادن به عمق میراث تمدنی در پادشاهی و تنوع تلاش‌های دانشمندان پادشاهی برای محافظت از آن و ایجاد خیزشی میراثی و موزه‌ای برای محافظت از این میراث و نشان دادن آن است.