لهستان و مجارستان در ابتدای هفته طرح احیای اتحادیه اروپا که به دنبال مهیا ساختن1.8 ترلیون یورو در قالب وام به کشورهای عضو اتحادیه است که از ویروس «کووید-19» متضرر شدند را متوقف ساختند با این بهانه که این طرح کشورهای بهره‌مند را ملزم می‌سازد به معیارهای دموکراتیک و حاکمیت قانون پایبند باشند. نمایندگان این دو کشور در معنای این شرط شک و شبهه وارد ساختند و براین نظرند که این تهدیدی برای حاکمیت کشورهای آنهاست.
طرحی که در جولای گذشته به تصویب رسید، نمایانگر آخرین امید پیش از فروپاشی قریب‌الوقوع چندین اقتصاد اروپایی است که «کرونا» زیانهای بسیاری به آنها وارد ساخت، مانند ایتالیا که در کنار تعدادی دیگری از کشورهای اروپایی برخی شهرهایش شاهد اعتراضات خشونتبار به نابسامانی اوضاع معیشتی خود بودند. هزاران نفر برای اعتراض به مقررات قرنطینه و پوشیدن ماسک به خیابان‌ها ریختند. آلمان و اتریش نیز در ماه‌های گذشته شاهد تظاهرات مشابهی بودند و اینگونه ناآرامی بخش زیادی از قاره اروپا را فراگرافت.
مشخص است که لهستان و مجارستان براساس طرح احیا وام‌های قابل توجهی دریافت خواهند کرد، اما دو کشوری که ائتلاف راست محافظ کاری را درون مجموعه اتحادیه اروپا تشکیل میدهند، تلاش می‌کنند برسرراه آنچه به گفته نخست وزیر مجارستان ویکتور اوربان تقویت کننده «ایدئولوژی‌های حاکم برغرب» است مانع ایجاد کنند. و ایدئولوژی‌های مورد اشاره چیزی جز اصرار اتحادیه بر پایبندی به استقلال دستگاه قضایی و تضمین آزادی رسانه‌ها نیستند. و این دو زمینه‌ای هستند که در این دوکشور اروپای شرقی در میان حاکمیت حزب «قانون و عدالت» در ورشو و «ائتلاف مدنی-فیدس» در بوداپست در معرض فشار مستمر قراردارند.
در نتیجه، اعتراض به طرح از مسئله مالی فراتر می‌رود و به مخالفت لهستان و مجارستان با همه شرط‌هایی که دریافت وام‌ها را به پایبندی به اصول مشخص که اتحادیه اروپا از اعضای خود می‌خواهد، می‌رسد. و این حالت مخالفت از میراث تشکیک در اتحادیه اروپا آب می‌خورد که در رسیدن این دو دولت کنونی به قدرت در دو کشوری شد که حالا تشکیل دهنده مانعی حقیقی در راه همه طرح‌های اروپایی شدند. با وجود اینکه زمان حل و فصل هنوز به پایان نرسیده و ریاست وقت آلمانی اتحادیه پیشنهادهایی برای گذر از بحران دارد، سمت و سوی حرکت عمومی لهستان و مجارستان دامن زدن به اختلافات با مرکز اروپایی است تا زمانی که این یک با توجه به نیازی که به اجماع اعضا دارد نمی‌تواند عضویت آنها را ملغی بکند. بدین سان تجربه اروپایی شاهد گسترش راست افراطی و پوپولیستی در نهادهایش هست بی آنکه بتواند مانع از آن بشود. به نظر می‌رسد موفقیت‌هایی که برای محدود ساختن راست افراطی مانند معرفی جنبش «فجر طلایی» یونان به عنوان گروه جنایتکار و منحل ساختن آن و سپردن رهبر آن به دادگاه در ماه گذشته، در مواجهه با جریان‌های مهاجر ستیز و مبتنی بر عقاید آشکار نژادی کم اثر به نظر می‌رسند. بسیاری از تظاهرات مخالفان پوشیدن ماسک و پایبندی به محدودیت‌ها، شرکت کنندگان درآنها به گسترش قرنطینه به حدی که مایه افزایش بیکاری شود و بازگشت به حالت عادی زندگی را دشوار می‌سازد معترض‌اند حتی اگر واکسن‌هایی که ظاهر می‌شوند بتوانند مانع از گسترش ویروس شوند و آن را نابود کنند. راست افراطی آلمان پشت تلاش برای حمله به ساختمان پارلمان اروپایی در ماه آگوست گذشت بود در زمانی که تظاهرات پرشمار علیه اقدامات فاصله گذاری ویروسی در جریان بود.
این آمیزه از دشمنی با پوشیدن ماسک به عنوان نماد دخالت حکومت در آزادی فردی و هراس از بیکاری و فقر، زمینه‌ای دلخواه برای رشد جریان‌های پوپولیستی مانند آنچه که اوربان در مجارستان و همتای لهستانی او ماتئوس مورافسکی و رئیس او آندره دودا که هر دو حزب «قانون و عدالت» را رهبری می‌کند، مهیا می‌سازد.
مسئله سمت و سویی فاجعه‌بار به خود می‌گیرد اگر این وضعیت اروپایی از منظر گزارش اخیر مرکز«فریدوم هاوس/خانه آزادی» امریکایی خوانده شود. این گزارش که ماه سپتامبر گذشته منتشر شد می‌نویسد، دموکراسی و آزادی‌ها در 91کشور در سراسر جهان با توجه به سوء استفاده حکومت‌ها از اجرای برنامه‌های فاصله گذاری اجتماعی و محدود ساختن تجمع‌ها به دلیل ویروس وخیم شده است. آن حکومت‌ها طرح‌های سیاسی خود را که در بسیاری مواقع با حاکمیت قانون و عمل به دموکراسی مسالمت آمیز مانند گسترش فضاهایی که حق دخالت درآنها را داشته باشد یا به عقب انداختن انتخابات و تقویت اقدامات امنیتی و سرکوب‌گرانه که از حد لزوم مقابله با ویروس فراتر می‌رود، به پیش می‌برند. باید اشاره کرد که این گزارش تأکید می‌کند کشورهایی که از این وضعیت استثنایی که «کرونا» به وجود آورده بیشترین سوء استفاده را می‌کنند همان‌هایی هستند که دموکراسی در آنها پیش از شیوع بیماری شکننده بود در حالی که کشورهای بسیاری شاهد چنین گرایش سلطه‌جویانه نبوده‌اند.
به سخنی دیگر، دموکراسی درمعرض آزمونی سخت قرارگرفته که شامل چنین مجموعه‌ای می‌شود: ویروس «کووید19»، جریان پوپولیستی افراطی، بحران‌های اقتصادی. و اینها عناصری هستند که ازیکدیگر تغذیه می‌کنند و به روی آوردن به سمت جنگ‌ها و درگیری‌های خونین و سیاست تند تهدید می‌کنند و مانع از تلاش‌ها برای بهبود مورد نظر می‌شوند. در مقابل دموکراسی چیزی جز بازسازی و نظارت بر اشتباهات خود و ترمیم آن بخش از بنیادهای خود که ویران می‌شوند ندارد تا به گفته عبارت مشهور به عنوان «بهترین نظام بد» ادامه یابد.
