زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

مصر و سعودی؛ سه هزار سال تاریخ و روابط تجاری

دکتر جاسر الحربش رئیس هیئت باستان‌شناسی پادشاهی عربی سعودی تحقیق مهمی را برایم فرستاد که باستان‌شناس فقید خانم اشواق بنت احمد البلوی با عنوان « نقش اقتصادی سیاسی بنادر جزیره عربی و مصر در دریای سرخ از قرن سوم پیش از میلاد تا قرن سوم میلادی» تهیه کرده است. پژوهشگر که با این کار موفق به دریافت درجه فوق لیسانس شد بر نتایج باستان‌شناسی تکیه کرده تا آن رابطه را که به حدود سه هزارسال یعنی دوره حکومت مدرن مصر بازمی‌گردد را تاریخ‌نگاری کند؛ دوره‌ای که شاهد ارتباط مصر با کشورهای منطقه از جمله سعودی بود و نام پادشاه رمسس سوم آخرین فرمانروایان بزرگ مصر در سعودی یافت شد. اخیراً در منطقه سقاره که اکنون به حفاری درآن مشغولم به سفالی از سوریه و فلسطین و کرت دست یافتم که مخصوص نگهداری روغن بود که از آن مناطق می‌آمد. تبادل تجاری میان مصر و جزیره عربی درقرن سوم پیش از میلاد تا دوره بطلمیوسی ادامه یافت. صنعت نساجی کتان و فروش نخ و عطر و بخوری که از جزیره عربی می‌‌آمد. تجارت بین سعودی و مصر بر راه زمینی همچنین بنادر مشرف بر دریای سرخ تکیه داشت، جایی که آن دریا حدفاصل میان جزیره عرب و مصر است.

مصر نیز اقدام به صدور کالاهای تجاری به پادشاهی عربی سعودی از راه بنادر دریای مدیترانه می‌کرد. مصر درآن دوره بر مواد غذایی، انواع روغن، گندم و مشروبات به خصوص شراب متکی بود. علاوه بر این منسوجات و پارچه‌ها و ابزار حفاری دستی همچنین ظروف نوشیدنی مسی و مصنوعات شیشه‌ای همچنین صادرات مواد خامی همچون سرب و مس و آهن و قلع و برخی گیاهان طبی که درآن زمان مصر به آنها مشهور بود صادر می‌کرد.

اشواق فقید انواع کالاهایی را که از جزیره عرب به مصر می‌آمدند توضیح می‌دهد؛ اینها یا کالاهایی بودند که در خود جزیره عرب تولید می‌شدند یا کالاهای وارداتی‌ بودند و از جزیره به مناطق دیگر عبور می‌کردند. کالاهای جزیره عربی در بخور، نخ، انواع عطرها و بلسم همچنین سنگ‌های کریمه، مروارید، داروهای استخراج شده از کاکتوس و رنگ‌های قرمز بودند. اما کالاهای دیگر از هند می‌آمدند؛ از جمله فلفل، مسک، انواع چوب‌. همچنین کالاهایی که از شرق افریقا می‌رسیدند. این پژوهش روابط تجاری قوی میان سعودی و مصر از حدود بیش از سه هزار سال را به ما نشان می‌دهد.