زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

سعودی؛ آثار و اسرار

حالا توجه به آثار تاریخی موجود در پادشاهی عربی سعودی تنها محدود به آثار پیش از دوران اسلامی یا دوره صدر اسلام نمی‌شود بلکه- به کمک شماری از هیئت‌های مشترک سعودی و خارجی- گسترش یافته تا شامل همه دوره‌های ماقبل تاریخ بشود. توجه به تحقیقات این دوره مسئله‌ای بسیار مهم محسوب می‌شود چرا که به دنبال جست‌وجوی رد پای انسان اولیه در جزیره عربی است تا به کمک نتایج آن بفهمیم در این دوره که پیش از این مورد مطالعه قرارنگرفته بود، چه اتفاقی افتاده است.

بسیاری از اکتشافات جدید آثار تاریخی در پادشاهی نشان داد که گام‌های انسان اولیه به هزاران سال پیش برمی‌گردد و در دوران ماقبل تاریخ جزیره عربی سرسبز، پرآب و آباد بوده است. اکنون دانشمندان مشغول تحقیق درباره بسیاری از آثار تاریخی‌اند که کشف شده است به خصوص استخوان انگشت میانه که توسط گروه جزیرة العرب الخضراء در سایت تل الغضاة در شمال شرق تیماء کشف شده است که تحقیق روی آن نشان می‌دهند این اثر به دوره‌ای برمی‌گردد که پیش از این نا شناخته بود که همان دوره هولوسین است. این تحقیقات ثابت کردند انسان در این دوره شروع به تغییر و تحول از زندگی ابتدایی به زندگی ثابت و پایدار کرد و دانشمندان بر انسان این دوره نام انسان خردمند گذاشتند. همچنین استخوان‌های فسیل شده فیل ماموت به دست آمد که منقرض شده و دیگر وجود ندارد، اما دست‌یابی به چنین استخوان‌هایی نشان می‌دهد جزیره عرب عبارت بود از منطقه‌ دارای آب و هوای مرطوب که مناسب زندگی فیل ماموت در دوران ماقبل تاریخ بوده است. همچنین منطقه دیگری از درّه الدواسر و به خصوص سایت تاریخی المقر را می‌شناسیم که درآن انواع حیوانات یافته شد که تاریخ‌شان به دوران نوسنگی برمی‌گردد و دانشمندان این تاریخ را در حدود نه هزار سال برآورد کرده‌اند، همچنین در این سایت به آثاری دست یافتند که به دوره سنگی میانه مربوط می‌شوند. و اخیراً آثار دیگری در سایت تاریخی صفاقه در استان الدوادمی در منطقه ریاض پیدا شد که شماری از هیئت‌ها دست به کار اکتشاف آثار زدند و در نتیجه آن به دلایلی بر وجود گروه‌های اشولی(تمدن دوران پارینه سنگی) پیش از 200 هزار سال گذشته دست یافتند و این به عنوان دلیلی بر تازه‌ترین مراکز اشولی در جنوب غربی آسیاست. نتایج کشف آثار و تحقیقاتی که بر آثار کشف شده صورت گرفت نشان دهنده تنوع رفتار انسان در جهان کهن است که نیاکانش تلاش کردند در زمان مهاجرت از افریقا و پراکنده شدن در بیرون ازآن، در مقابل موانع طبیعی مقاومت کنند.

نکته شایان ذکر اینکه برخی تحقیقات جدید که از کشفیات آثار به دست آمده ترجیح می‌دهند آغاز بشریت در جنوب غرب آسیا بوده، اما نکته جدید اینکه جامعه در جزیره عربی شکل گرفت و این نتیجه طرح همکاری علمی مشترک بین هیئت میراث پادشاهی عربی سعودی و مرکز ماکس بلانک آلمانی برای انجام پژوهش‌ها و تحقیقات درباره این سایت است و این تحقیقات موفق شدند بر سایت صفاقه به خصوص بر هفت لایه آثار تاریخی پرتوافکنی کنند که در برخی ازآنها ابزار سنگی اشولی یافت شد که از سنگ آندزیت و ریولیت ساخته شده‌اند. این دلایل علمی جای شک نمی‌گذارند که قدم گذاردن انسان اولیه بر جزیره عربی به هزاران سال پیش از میلاد برمی‌گردد.