آماده پیامدهای جنگ اوکراین باشید

دقیقا نمی‌دانم درنهایت روسیه به اوکراین حمله می‌کند یا خیر، اما خوب می‌دانم اگرچنین اتفاقی بیفتد فصل‌های جدیدی از جنگ سرد آغاز می‌شوند، مسئله‌ای که پیامدهای بزرگی براقتصاد جهانی خواهد گذاشت. و این هم سه نتیجه بزرگی که می‌توان در افق دید.
اول: حمله به اوکراین جنگ سرد جدیدی را از طرفی بین واشنگتن و متحدان رسمی آن و از طرف دیگر روسیه و شاید هم چین از سوی دیگر به راه خواهد انداخت. زبان گفتمان و سطح واکنش در داخل واشنگتن واقعاً آشفته به نظر می‌رسد. بی‌شک اگر درپی حمله روسیه خون‌ها و ویرانی‌ را از طریق رسانه‌ها ببینیم، احساسات قدرت افزایش می‌یابند.
در دل این فضای خشم‌آلود واشنگتن این تفکر کشورها برای ایجاد توازن در روابط خود میان ایالات متحده و روسیه (یا چین) را هرگز نمی‌پذیرد. واقعاً دیدیم واشنگتن به دنبال کاستن از نفوذ چین در برخی کشورهای منطقه است. گمان می‌رود دایره این فشارها افزایش یابد و در زمینه رابطه نظامی با روسیه و چین حساسیت بیشتر خواهد یافت.
مهم این است که به یاد بیاوریم فشارهای سیاسی شدیدی برای اعمال تحریم‌های امریکایی پس از خرید سامانه پیشرفته دفاع هوایی روسی توسط آنکارا شکل گرفت. و عملاً دونالد ترامپ که دوست اردوغان بود، سال 2020 تحریم‌هایی علیه ترکیه اعمال کرد. همچنین امریکایی‌ها مصر را به دلیل خرید جنگنده‌های روسی به اعمال چنین تحریم‌هایی تهدید کردند. بی‌شک این فشارها برای اعمال تحریم‌ها در آینده افزایش خواهند یافت و اگر عراقی‌ها سامانه پیشرفته دفاع هوایی روسی بخرند، واشنگتن آنها را با قدرت اعمال تحریم‌هایی تهدید خواهد کرد.
روشن است که دشوارترین تصمیم برای واشنگتن اعمال تحریم‌ها علیه مصر یا عراق نخواهد بود بلکه واشنگتن ناچار شود به اعمال تحریم‌هایی علیه هند به دلیل خرید همان سامانه دفاع هوایی روسی (اس-400)فکرکند که آنکارا قبلاً خریداری کرد. در ماه دسامبر گزارش‌هایی پیرامون بی‌تفاوتی واشنگتن درمقابل خرید سامانه «اس-400» توسط هند منتشرشد آن هم به دلیل نیازآنها برای حمایت از هند درمواجهه با چین. اما درصورت وقوع تلفات بالای انسانی در اوکراین، احساس خشم درون واشنگتن نسبت به روابط نظامی هند و روسیه شعله‌ور می‌شود.
دوم: دومین پیامد بزرگ آغاز جنگ اوکراین واکنش‌های روسیه به تحریم‌های غربی علیه مسکو خواهد بود اگر به اوکراین حمله کند. که احتمال‌ها نشان می‌دهند تحریم‌های غربی دامنه بی‌سابقه‌ای خواهند داشت.
از جهتی رئیس جمهوری بایدن نیاز سیاسی شدیدی به تعامل قاطع با روسیه درصورت حمله به همسایه خود دارد به خصوص پس از خروج آشفته از افغانستان و نگرانی در داخل واشنگتن به اینکه پاسخ ضعیف درمسئله اوکراین مشوق هجوم چین به آسیا خواهد بود.
درحقیقت دشوار می‌توان تصورکرد روسیه پس از اعمال تحریم‌ها توسط واشنگتن و متحدان اروپایی و آسیایی‌اش بی‌کار بماند. از جهت ژئوسیاسیی روسیه سطح همکاری‌های خود با امریکایی‌ها در شرق سوریه را کاهش خواهند داد و شاید به دنبال راه‌هایی برای ارائه آرام و بی‌صدای اطلاعات جاسوسی یا کمک‌های مادی به تهران بروند درحالی که میلیشیای متحد با آن به پایگاه‌های کوچک امریکایی درشرق سوریه حمله می‌کنند.
و همین طور روسیه راه‌هایی برای فشار آوردن به ترکیه در سوریه و لیبی خواهد یافت اگر ترکیه موجب مشکلات بیشتری برای روسیه در اوکراین بشود.
اما در ارتباط با مسئله بزرگ مربوط به توافق هسته‌ای ایران، پوتین بدون شک می‌داند بمب هسته‌ای ایران برای امریکایی‌ها و متحدان‌شان مشکلی جدی و بزرگ‌تر است تا برای روسیه. درستی این مقوله وقتی بیشتر خواهد شد که فشار امریکایی موجب محدود ساختن تلاش‌ها برای توسعه روابط روسیه با منطقه خلیج عربی ‌شود. همین‌طور اگر اسرائیل زیرفشارهای امریکا دست به محدود ساختن روابط خود با روسیه بزند و مسکو چگونگی تعامل با مسئله حملات هوایی اسرائیل علیه حضور ایران در سوریه را بررسی می‌کند. در هرحال واکنش‌های غربی درمقابل حمله به اوکراین نشانگر پیداشدن شانس‌‎های جدید برای ایران است.
سوم: تأثیر اقتصادی واکنش روسی به تحریم‌ها نیز تند خواهد بود چرا که اوکراین صادرکننده اصلی گندم است به خصوص که احتمال می‌رود مناطق شرقی آن کشور صحنه درگیری‌های شدید و اختلال در تولید خواهد بود. علاوه براین روسیه بیش از 600میلیارد دلار از ذخایر ارزی خارجی انباشته و شاید تصمیم بگیرد صادرات غله خود را متوقف سازد. بالا رفتن قیمت مواد غذایی نه تنها بر اقتصاد خاورمیانه اثرمی‌گذارد بلکه در عین حال تورم در داخل ایالات متحده و اروپا را بالا می‌برد. و بدتر از آن در خصوص اقتصادهای غربی، امکان وقوع بی‌ثباتی در بازارهای جهانی انرژی است اگر صادرات نفت روسی به مقدار زیادی کاهش یابد. بالا رفتن بهای جهانی انرژی در زمانی بسیار بد برای رئیس جمهوری بایدن و حزب دموکرات صورت می‌گیرد که با انتخابات پارلمانی سختی در ماه نوامبر روبه رومی‌شوند.
بالا رفتن بهای انرژی تقریباً به بالارفتن همه قیمت‌ها در اقتصاد امریکا منجر می‌شود و بانک مرکزی امریکا را ناچار می‌سازد نرخ بهره را سریع‌تر بالا ببرد. و می‌بینم تحلیل‌گران اقتصادی در وال استریت نیویورک نسبت به رکود اقتصادی هشدار می‌دهند.
با گذشت زمان قیمت‌های جهانی بالای انرژی به سمت افزایش تولید نفت امریکایی منجر می‌شود، اما نه پیش از انتخابات ماه نوامبر. حتی اگر دولت بایدن به دنبال هیچ تنش نظامی بزرگ در خاورمیانه نباشد، نیازمند رابطه‌ای بهتر با صادرکنندگان عرب نفت خواهد بود. و سفر امیر قطر اولین نمونه در این راستا محسوب می‌شود. در حقیقت تنها این اخبار مسرت بخشند که می‌توانم برای کشورهای عربی پس از حمله به اوکراین ببینم.