نبرد برای فلسطین و چالش عرب‌ها

در «کلیله و دمنه»، پرنده به شکارچی می‌گوید: از آنچه گذشته افسوس مخور! و «حماس» جسارت پشیمانی ندارد زیرا این به معنای پذیرفتن مسئولیت است. اما موجودیت اشغالگر اسرائیل به لطف لفاظی‌های رئیس‌جمهوری آمریکا دونالد ترامپ جرات کرده کاری را که از زمان اعلام موجودیت در سال 1948 هیچ‌گاه به آن فکر نکرده بود، یعنی خلاص شدن از فلسطینی‌ها با کوچاندن و کشتار، به انجام برساند!
عرب‌ها به همراه مسلمانان به فلسطین بازگشته‌اند و پیشتاز آنها پادشاهی عربی سعودی است. در حالی که اسرائیلی‌ها بر خلاف تمام عرف‌ها و قوانین بین‌المللی با حمایت ترامپ پیش می‌روند، عرب‌ها و جامعه بین‌المللی به تصمیمات بین‌المللی و تصمیمات اجلاس بیروت در سال 2002 بازگشته‌اند... آیا دیگر دیر شده است؟ این بستگی به دو مسأله دارد: قدرت متوقف کردن ترامپ و توانایی جلوگیری از ازسرگیری جنگ. و هر دو این مورد به حمله معروف «حماس» در اکتبر 2023 بستگی دارد.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در طول جنگ گفته بود که «اسرائیل در حال جنگ در هفت جبهه است». منظور او جبهه‌هایی بود که ایران توانسته بود آنها را بسیج کند. اما اکنون تنها دو جبهه باقی مانده و ابتکار عمل در هر دو (و همیشه به لطف آمریکا) در دست اسرائیل است: غزه و کرانه باختری از یک طرف و ایران و مسئله هسته‌ای از طرف دیگر.
چه چیزی در دست عرب‌ها است؟ عرب‌ها می‌توانند ترامپ را با توجه به ذهنیت معامله گرش فریب دهند. اما هیچ‌کس نمی‌تواند از بازگشت اسرائیل به جنگ جلوگیری کند.
وقتی عرب‌ها در اواخر این ماه در قاهره گرد هم می‌آیند و پس از آن نشست عربی - اسلامی برگزار می‌شود، دو نگرانی خواهند داشت: جلوگیری از شروع دوباره جنگ اگر ممکن باشد و مهم‌تر از آن تجدید امید به حل دو کشور که می‌توانند برای رسیدن به آن از سازمان ملل کمک بگیرند و بر اروپا و آسیا نیز تاثیر بگذارند.
اما چه چیزی باعث خواهد شد که اسرائیل دوباره به مذاکرات برای تشکیل کشور برگردد؟ از طرف دیگر، چگونه می‌توان اسرائیل را قانع کرد که جنگ در کرانه باختری را متوقف کند؟ این‌ها همه احتمالات و چانه‌زنی‌هایی است که باید عرب‌های خلیجی هزینه آن را بپردازند، در حالی که مصری‌ها و اردنی‌ها تنها می‌توانند با آمریکا مذاکره کنند، زیرا پذیرش آواره‌سازی در کشورهایشان موجب آشفتگی خواهد شد. عرب‌ها در هیچ‌یک از دوره‌های اخیر، مانند حالا در مسائل سه‌گانه یکپارچه نبوده‌اند: توقف جنگ در غزه و کرانه باختری، مخالفت با آواره‌سازی و حل مسئله دو کشور. استحکام موضع و پیشرفت سعودی‌ها امیدی به توقف سقوط به وجود می‌آورد. این سه موضوع همانطور که ملک عبدالله، پادشاه اردن تأکید داشت، اما او افروده، صلح عادلانه نیازمند نقش رهبری آمریکا و ترامپ به عنوان مرد صلح است!
و هنوز چیزی از «حماس» نگفته‌ایم. هنوز موضع اخیر «حماس» مشخص نیست؛ آیا اجرای توافق آتش‌بس با مراحل چهار یا پنج‌گانه آن ادامه خواهد داشت یا خیر، به ویژه اینکه خانواده‌های اسرای اسرائیلی نتانیاهو را متهم کرده‌اند برای ازسرگیری جنگ توافق کرده‌ و این یعنی نابودی اسرای زنده باقی‌مانده در دست «حماس».
اما مهم‌ترین نکته در موضع این است: آیا «حماس» به نفع کشور فلسطین از صحنه کنار خواهد رفت؟ اگر «حماس» چنین کند، باقی‌مانده قدرت خود را نجات داده و موقعیت عربی و بین‌المللی را در مذاکرات روز بعد تقویت خواهد کرد. «حماس» از سال 2007، عملاً تمامی تلاش‌ها برای آشتی را رد کرده تا غزه را در هر شرایطی در اختیار داشته باشد. طرفداران آن‌ها اکنون می‌گویند اگر کنار بروند، یعنی شکست خود را پذیرفته‌اند. و آن‌ها هرگز این کار را نخواهند کرد؛ زیرا در آن صورت تاریخ‌شان زیر سؤال خواهد رفت. برخی از طرفداران «حماس» می‌گویند ممکن است بهتر باشد از صحنه کنار بروند تا تلفات در غزه افزایش نیابد. اما حماسی‌ها پاسخ می‌دهند که جنگ در هر صورت ادامه خواهد یافت، چه «حماس» از صحنه کنار برود و چه نرود!
از سال 1948، مسئله فلسطین پر از چالش‌ها برای فلسطینی‌ها و عرب‌ها بوده است. اما وضعیت اکنون بزرگ‌ترین چالش در همه شرایط است؛ چرا که اسرائیل به پیروزی دست یافته و آمریکا با ترامپ بیش از هر زمان دیگری در کنار آن قرار دارد. جامعه بین‌المللی که از فلسطینی‌ها حمایت می‌کند، ناتوان است. و تنها عرب‌ها در مقابل ترامپ و اسرائیل ایستاده‌اند. سال آینده برای فلسطینی‌ها چگونه خواهد بود؟ بهترین سرنوشت، توانایی در جلوگیری از اخراج فلسطینی‌ها توسط ترامپ و توانایی در ادامه آتش‌بس در غزه است.
شکارچی قانع نمی‌شود که چینه‌دان پرنده‌ای که آزاد کرده، پر از طلا نیست، پرنده اما نمی‌تواند دورتر پرواز کند، چون تنها آن درختی را دارد که زیر آن شکارچی کمین کرده و هرطور که حرکت کند، از تیراندازی می‌ترسد.
اکنون مشكل پشیمانی یا عدم پشیمانی از گذشته نیست، بلکه احتیاط شدید از آنچه در پیش است، می‌باشد.