سعودی که ترامپ دید

دونالد ترامپ در دومین سفر تاریخی خود به ریاض، که بار دیگر آن را به عنوان نخستین مقصد در سفرهای خارجی خود برگزید، تنها به عنوان رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده به سعودی بازنگشته؛ بلکه به عنوان شاهدی بر یک دگرگونی استثنایی در خاورمیانه آمده بود، تحولی که از قلب تپنده‌اش، یعنی سعودی نوین، آغاز شده است.
سخنان ترامپ تنها تحسین تجربه سعودی نبود؛ بلکه بیانی سیاسی و عمیق از درک مهم‌ترین قدرت جهانی بود، که مردم این سرزمین و منطقه اکنون خود آینده‌شان را به دست گرفته‌اند، آن هم به شیوه‌ای خاص، و با منطقی بر پایه خردورزی و حاکمیت.
ترامپ تنها به تمجید بسنده نکرد، بلکه پیامی پرمعنا و نمادین به برخی جریان‌های افراطی غربی در عرصه سیاست فرستاد؛ جریان‌هایی که همواره کوشیده‌اند الگوهایی از پیش‌ساخته را بر مردم منطقه تحمیل کنند. او صراحتاً گفت: «این معجزه نه از سوی مروجان مداخله غربی آمد، نه از ملت‌سازان؛ بلکه از جانب شما، فرزندان این سرزمین.» این سخن، لحظه‌ای بود برای اعتراف به شراکت برابر، که همواره روابط ریاض و واشنگتن را رنگ داده، و بزرگداشت مسیری توسعه‌ای بود که نوزایی مدرنی را بدون چشم‌پوشی از فرهنگ، ریشه‌ها و ارزش‌ها رقم زده است.
ترامپ دریافته بود آنچه در سعودی در حال وقوع است، پروژه‌ای وارداتی نیست، بلکه نهضتی برخاسته از اراده‌ای بومی است که می‌داند چه می‌خواهد و شجاعت تحقق آن را دارد.
در توصیف ولی‌عهد، شاهزاده محمد بن سلمان، ترامپ راه دیپلماسی رسمی را نپیمود، بلکه گویی الگویی از رهبری مؤثر را می‌دید که برایش آشنا بود. او با تحسین شخصی گفت: «او یکی از بهترین متحدان ایالات متحده است» و در برابر جمع از او پرسید: «آیا شب‌ها خواب داری؟» اشاره‌ای به حجم چشمگیر پیشرفت‌هایی که در چند سال رقم خورده است. این سخنان صرفاً ستایشی گذرا نبودند، بلکه تأییدی بر نوعی اجماع جهانی بودند مبنی بر اینکه سعودی جایگاه خود را در نقشه جهان از نو تعریف کرده است.
ترامپ با شگفتی از تحول اقتصادی سعودی سخن گفت و تصریح کرد بسیاری از بخش‌های اقتصادی آن اکنون فراتر از نفت قرار دارند، و منتقدان گذشته درباره سعودی اشتباه می‌کردند. او از آنچه «نبوغ سعودی» نامید، تمجید کرد و از تبدیل ریاض به پایتخت جهانی فناوری سخن گفت، و میزبانی رویدادهای بزرگی چون جام جهانی را بازتاب طبیعی این شتاب بلندپروازانه دانست. سخنان بداهه او که بیش از ۴۸ دقیقه به طول انجامید – طولانی‌ترین سخنرانی یک رئیس‌جمهوری آمریکایی در خارج از کشور – گواهی کم‌نظیر بود بر اینکه هر کس به صحنه امروز سعودی نزدیک شود، جز حیرت از حجم تحولات و دستاوردها، واکنشی نخواهد داشت.
اوج سخنان ترامپ جایی بود که باور راسخ سعودی‌ها از نخستین لحظات «چشم‌انداز ۲۰۳۰» و معمار آن، شاهزاده محمد بن سلمان، را بازتاب داد. ترامپ در عبارتی روشن، قوی و گویا گفت: «از اینجا آینده خاورمیانه آغاز می‌شود.» جمله‌ای بی‌تکلف که گویای آگاهی نوظهوری بود؛ اینکه سعودی دیگر تنها یک بازیگر منطقه‌ای نیست، بلکه به مرکزی الهام‌بخش و نیرویی برای ثبات در چشم جهان بدل شده است. ریاض اکنون ترکیبی بی‌همتا را ارائه می‌دهد: حفظ میراث، ساختن آینده، و مشارکت در ارزش‌های پیشرفت، بی‌آنکه از هویت خود دست بکشد.
سفر ترامپ صرفاً یک رویداد تشریفاتی نبود، بلکه اعترافی کلیدی در بازتعریف جایگاه سعودی در ذهنیت آمریکایی و کلیت غرب بود. کشوری که اکنون نقش تعیین‌کننده‌ای در معادلات جهان نو و آینده خاورمیانه ایفا می‌کند؛ نه تنها با آنچه در اختیار دارد، بلکه با آنچه می‌بیند، می‌سازد و متعادل نگه می‌دارد. ترامپ آنچه را در این کشور در حال رخ دادن است، «معجزه‌ای به سبک عربی» توصیف کرد.
همه اینها حاصل اراده، عزم و شوقی است که رهبری الهام‌بخش در مردمی که ناممکن را نمی‌شناسند، نهادینه کرده است.