آتش‌های آمازون... شایسته توجه

«ریه‌های زمین».... این یک نام‌گذاری جا افتاده است وقتی به جنگل‌های استوایی آمازون اشاره می‌شود که منبع مهم اکسیژن در جهان محسوب می‌شوند. این جنگل‌های 20 درصد اکسیژن کره زمین را تولید می‌کنند و بیش از3میلیون گونه گیاهی و جانوری را در خود داده‌اند. با اینکه «ریه‌های زمین» برای همه ما مهم‌اند، اما عموم مردم بسیار کم به آن فکرمی‌کنند، به جز کارشناسان محیط زیست و ساکنان امریکای جنوبی. جنگل‌های آمازون ماند سلامتی آدمی است، به آن توجهی نمی‌کنیم مگر اینکه خطری تهدیدیش کند. آن زمان به اهمیت این ضرورت طبیعی و لزوم حفاظت از آن پی می‌بریم.
طی هفته‌های گذشته جهان با وحشت آتش سوزی‌های جنگل‌های آمازون را دنبال می‌کرد. تصاویری از آتشی منتشر شد که به جان درختان بزرگ‌ترین جنگل استوایی جهان افتاده بود؛ تصاویری که خسارت‌های وارده به جنگل‌ها را نشان می‌دادند. امسال حدود 78 هزار آتش سوزی در برزیل ثبت شده بود که بیش از نیمی از آنها در آمازون روی داده. آتش سوزی‌ها هنوز ادامه دارند و به دلیل ملغمه‌ای از خشکسالی و سیاست‌های غلط دولت برزیل معلوم نیست چه زمانی خاموش می‌شوند.
شگفت انگیز اینکه رئیس جمهوری برزیل ژائیر بولسونارو با جدیت مقابله با آتش سوزی‌ها در جنگل‌های استوایی را رد کرد و گفت، موضوع داخلی است و در زمان مناسب به آن رسیدگی خواهد شد؛ چرا که 60 درصد مساحت جنگل‌های آمازون در خاک برزیل قرار دارد. رئیس جمهوری منزوی کمک‌های بین‌المللی به کشورش را نپذیرفت و با چند روز تأخیر نیروهای نظامی را برای خواباندن آتش سوزی‌ها روانه کرد. همه این مسائل بعد از آن اتفاق افتاد که رئیس جمهوری راست‌گرا به حمایتش از برخی گروه‌ها که می‌خواهند اززمین‌های جنگل‌های آمازون استفاده تجاری کنند، معروف شده است. این اتفاقات در میان بحث و جدلی گسترده در باره آینده زمین‌های بکر و حاصل‌خیز که میراث جهانی بسیار مهمی محسوب می‌شوند، در داخل برزیل درگرفته بود. بولسونارو سیاست‌های بحث برانگیزش را پنهان نمی‌کند. او بارها در برنامه انتخاباتی‌اش و از زمان انتخاب شدنش به عنوان رئیس جمهوری کشور، اعلام کرد از کشاورزانی که قصد دارند از زمین‌های جنگل برای کشاورزی استفاده کنند، حمایت می‌کند به جای آنکه از جنگل‌ها حفاظت کند. همچنین او یکی از سرسخت‌ترین مخالفان سیاست‌های مقابله با تغییرات اقلیمی محسوب می‌شود. بولسونارو دستور داد از اوایل سال جاری بودجه  سازمان متولی حفاظت از محیط زیست به مقدار 24 درصد کاهش یابد.
آتش سوزی‌های آمازون تجسم‌بخش ناتوانی واقعی بین‌المللی در رویارویی با تغییرات اقلیمی است به خصوص با وجود رئیس جمهوری در امریکا که تعامل با این مسئله را نمی‌پذیرد و حتی به تحقیقات علمی که تأکید می‌کنند جهان با خطری بزرگ روبه رواست، شک وارد می‌کند. با بالا رفتن بحران صداهای اروپایی و بین‌المللی برای مقابله با این بحران بلند شد، قبل از همه رئیس جمهوری فرانسه ایمانوئل مکرون که مسئله را در برنامه‌های جلسات گروه هفت در فرانسه گنجاند. مکرون اعلام کرد، رهبران گروه بر ابتکاری «بلندپروازانه» برای مقابله با بحران توافق کردند که شامل کمکی به ارزش 20 میلیون دلاری می‌شود به کشورهایی که جنگل‌های آمازون در خاک‌شان جای دارد. اما رئیس جمهوری برزیل خشمگین پاسخ داد و سریالی از توئیت‌ها را روی «توئیتر» راه انداخت. او ادعا می‌کرد بدون مشارکت دادن کشورش در این تصمیم ابتکاری گرفته شده است.
در دوران حفاظتی و انزوای بین‌المللی که از رئیس جمهورانی همچون بولسونارو می‌بینیم، شاهد سیاست‌هایی هستیم که به منافع خود کشورها و منافع جمعی آسیب می‌زنند. رئیس جمهوری برزیل هر نقش بین‌المللی برای حفاظت از جنگل‌های استوایی را رد و اعلام کرد که این جنگل‌ها دارایی برزیل‌اند و این کشور حق دارد به روشی که انتخاب می‌کند با بحران روبه رو بشود. اما پس از تهدیدهای جدی مبنی بر قطع روابط اقتصادی از سوی اروپا، بولسونارو در موضعش تجدید نظرکرد و اجازه داد نیروهایی برای خواباندن آتش گسیل شوند. اما او هنوز کار بر راه حل‌های بین‌المللی برای مدیریت این بحران را رد می‌کند.
در جهان عرب بسیار کم اتفاق می‌افتد که محافل سیاسی به شکل جدی به مسائل زیست محیطی توجه بکنند جز استثناهایی بسیار اندک. منطقه ناآرام خاورمیانه پراست از آتش سوزی‌های سیاسی. آتش سوزی‌هایی که برخی را به جایی می‌کشاند که از امنیت ملی که ارتباط ریشه‌ای با امنیت محیط زیست دارد را از یاد ببرد.
منطقه از سیاست‌های کوتاه مدت رنج می‌برد و بسیار کم اتفاق می‌افتد که سیاست بلند مدتی برای درمان مشکلات تغییرات اقلیمی و زراعت و محیط زیست و امنیت غذایی در پیش گرفته شود. بر مراقبان مخفی نیست که منطقه بحران‌های سیاسی و امنیتی شدیدی را تجربه می‌کند. مسئله‌ای که برخی را ناچار می‌سازد بگویند، مشکلات ما در جنگ‌ها و منازعات سیاسی دشوار می‌سازد توجهی به بحران آمازون بکنیم که میلیون‌ها کیلومتر با سرزمین ما فاصله دارند. اما واقعیت اینکه، هوایی که استنشاق می‌کنیم و آبی که می‌نوشیم حد و مرز نمی‌شناسد.
همان طور که تغییرات اقلیمی روزانه بر کشورهای عربی اثر می‌گذارند و به راه حل‌های فوری و جدی نیاز دارند. آتش سوزی‌هایی که همین تابستان زمین‌های زراعی داخل عراق و سوریه و اردن را فراگرفت، منجر به این شد که هزاران کشاورز عرب محصولات خود را از دست بدهند و این حوادث تبعات وخیمی بر منطقه خواهند داشت. اما تصمیمی برای جلوگیری از تکرار این آتش سوزی‌های نمی‌گیریم بلکه انتظار می‌رود در تابستان آینده منتظر تکرار فاجعه باشیم.
ابوظبی در ماه ژوئن گذشته میزبان نشستی بین‌المللی برای مقابله با مسئله تغییرات اقلیمی بود. این نشست مقدماتی برای نشستی خواهد بود که دبیرکل سازمان ملل آنتونیو گوترش ماه آینده در حاشیه اجلاس عمومی سازمان ملل متحد میزبانش خواهد بود برای مقابله با بحران تغییرات اقلیمی. این نشست زیست محیطی تلاش می‌کند کشورهایی همچون ایالات متحده و چین و هند را قانع کنند که تعامل با بحران هولناک در بخش محیط زیست ضروری است. رهبران باید برای محافظت از نسل‌های آینده تصمیمات شجاعانه در سیاست‌های بلند مدت بگیرند در زمانی که سیاست‌های کوتاه مدت بر تصمیمات سیاسی سایه انداخته‌اند. حفاظت از آمازون و حفاظت از زمین‌های کشاورزی عربی بخشی جدایی ناپذیر از امنیت عمومی ماست که نباید در آن کوتاهی کنیم.