وائل مهدی
روزنامه نگار حوزه نفت روزنامه "الشرق الاوسط"
TT

به نفت در جهان پس از «کرونا» فکر کنیم

پرسشی درباره سمت و سوی قیمت‌های نفت از شخصی دریافت کردم که می‌خواهد در قراردادهای کوتاه مدت سرمایه‌گذاری کند به خصوص با سقوط قیمت‌ها به سطح زیر 18 دلار. بی تعارف جوابی برای او نداشتم چون اولا من از زمانی که عمیقاً به جهان نفت ارتباط برقرارکردم دوست نداشتم درباره قیمت‌ها پیش‌گویی کنم. همه تمرکزم را بر دنبال کردن مسائل اساسی بازار قرار دادم. دوم اینکه در شرایطی چنین استثنایی چه کسی قدرت پیش بینی دارد؟
نشانه‌های بهبود در تقاضای چین به چشم می‌خورد، اما تقاضا در مقایسه با سال پیش به صورت کلی رو به سمت سقوط دارد. اقتصاد جهانی ضربه‌های هولناکی خورد که هنوز از شدت آنها گیج می‌زند و برای برگشت توازن به چند ماهی وقت نیاز دارد. در بهترین حالت اگر پایان وضعیت فوق العاده جهانی در ماه ژوئن یا حتی می اعلام شود، به نظر من پیش از پایان سه ماهه سوم اثرآن بر اقتصاد چندان زیاد نخواهد بود.
بخش‌هایی باقی می‌مانند که از ضعف شدید رنج خواهند برد مانند بخش توریسم و مسافرت و در ابتدا ترس زیادی از استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی وجود خواهد داشت.
اما اجازه بدهید به جنبه مثبت نگاه کنیم که وضعیت در چین روبه بهبود گذاشته است. نمودار‌های پالایشگاه‌های کوچک معروف به «قوری‌های چای» که بیشتر در استان شاندوگ قرار دارند نشان می‌دهند که سطح فعالیت آنها طی هفته گذشته (تا جمعه) تا 72درصد بر توان پالایشی خود افزایش داده‌اند و این بالاترین میانگین هفتگی از ژانویه سال 2011 است. فکرمی‌کنم این پالایشگاه‌ها با توجه به بازگشت تدریجی اقتصاد و پایین ماندن قیمت‌ها که برسود این پالایشگاه‌ها اثر می‌گذارد،  به این فعالیت ادامه خواهند داد.
این بدان معنا نیست که تقاضای محصولات نفتی مانند سوخت خودروهای این پالایشگاه‌ها با کاهش قیمت‌ها افزایش می‌یابد چون سیاست دولت چین اجازه کاهش قیمت عرضه سوخت در جایگاه‌ها را نمی‌دهد حتی اگر قیمت نفت به زیر 40 دلار کاهش یابد. به همین دلیل نفت با قیمت 40 و 18 دلار برای مصرف کننده چینی یکسان است.
چین برای کاهش مصرف و دود و حفاظت از محیط زیست 4سال پیش به این سیاست روی آورد.
با این حال پالایشگاه‌ها از تخفیفات زیادی که «آرامکو»ی سعودی به نمایندگان خود در آسیا می‌دهد استفاده می‌کنند به طوری که سودهای بالاتری به دست می‌آورند، اما بخشی ازآن به صندوق‌های محافظت از محیط زیست می‌رود. این تخفیف‌ها با انتقاد وسیعی از سوی شرکت‌های رقیب روبه‌رو شد چون سعودی اولین کشورمیان اعضای «اوپک» درخاورمیانه بود که قیمت‌ها را ماهیانه اعلام می‌کند و به همین دلیل همه ازآن پیروی می‌کنند. این کاهش‌ها موجب نگرانی‌هایی شد که حتی اگرپادشاهی با کاهش تولید موافقت کرد، همزمان با کاهش تقاضا درهمه جا تلاش خواهد کرد سهم خود را دربازار حفظ کند.
سئوالی که خود را اکنون مطرح می‌کند این است: کاهش تقاضای امسال چه مقدار است؟ به آمار سه بخش بزرگ در بازار که عبارتند از: سازمان کشورهای صادر کننده نفت(اوپک)، آژانس بین المللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی امریکا نگاهی بیاندازیم. از پیش بینی بدتر آژانس بین‌المللی انرژی شروع کنیم که پیش بینی می‌کند تقاضای نفت درسال 2020 به مقدار 9.3 میلیون بشکه در روز کمتر از 2019 خواهد بود در حالی که پیش بینی «اوپک» این عدد 6.85 میلیون بشکه در روز است و اداره امریکایی آن را 5.25 میلیون بشکه در روز پیش بینی می‌کند.
اگر به این آمارفکر کنیم نگران کننده‌اند چون رقم9.3 میلیون بشکه با مصرف روزانه هند و قاره افریقا برابری می‌کند. و در بهترین حالت‌ها، 5.25 میلیون بشکه در روز با مصرف کامل هند برابری می‌کند که درآن بیش از یک میلیارد نفر زندگی می‌کنند.
برای آنکه درک کنیم چرا پس از توافق تاریخی «اوپک پلاس» قیمت‌های نفت بهبود نمی‌یابند، باید بدانیم توافق عرضه جهانی را در دو ماه می و ژوئن به میزان9.7 میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهد، اما تقاضای نفت در سه ماهه دوم براساس پیش بینی آژانس انرژی امریکا به 23 میلیون بشکه در روز می‌رسد. و حتی اگر میزان کاهش تولید امریکا و دیگران درنظرگرفته شود، 3.7 میلیون بشکه در روز خواهد بود و هنوز نیاز به کاهش اضافی بیرون از اتحاد «اوپک پلاس» مرکب از 23 کشور وجود دارد و گرنه قیمت‌ها به سقوط خود ادامه خواهند داد. تاکنون همه کشورهای اتحاد اقدام به بارگیری مقادیر زیادی نفت به دیگر کشورها کرده‌اند تا به مخازنی برود که به زودی پرمی‌شوند تا همه کشورهایی را که وارد توافق نشدند مجبور سازد تولید خود را کاهش دهند.
به دور از همه این تغییرات کنونی بگذارید به جهان نفت بدون کرونا برای سال‌های آینده فکرکنیم. به نظرمن ما شاهد کاهش تدریجی درتقاضای نفت خواهیم بود یا سرعت گرفتن برای رسیدن نفت به اوج چون همه چشم خود را بر حقیقتی گشودند با این مضمون که کار از راه دور شاید آینده بسیاری از مشاغل خواهد بود و باید آثار عمیقی از آنچه کرونا برجای می‌گذارد باشد.
تقاضای نفت در یک شبانه روز محو نمی‌شود، با رشد طبقه متوسط چین و هند و دیگر کشورها رشد می‌کند اما این مانع از این نمی‌شود که میانگین تقاضا با گونه‌های مصرف جهانی کند می‌شود. اینجا گفته وزیر نفت سابق سعودی علی النعیمی به خبرنگاران را نقل می‌کنم وقتی که از او درباره قدرت سعودی برای افزایش تولید و رسیدن به اوج پرسیدند گفت، نفت زیادی داریم، اما جهان پیش از به اوج رسیدن عرضه به اوج تقاضا می‌رسد. و اعلام اینکه سعودی توان تولید خود را به 13 میلیون بشکه رساند دلیلی است برقدرت سعودی و نرسیدن آن به نقطه اوج و همین مسئله در باره دیگر تولیدکنندگان جهان وجود دارد و اکنون می‌ماند که بدانیم تقاضا چه زمان به اوج می‌رسد.