به ما می‌گویند مدارس و دانشگاه‌ها درآینده بدون معلم خواهند بود. به بخش‌های صرفه‌جویی توجه کن: زمان و هزینه‌های سفر و آمد و شد و خورد و خوراک، هزینه‌های بخش‌های داخلی هرجا که باشد. فوایدی نامحدود و یک بدی: در زندگی تو معلمی همچون طه حسین، احسان عباس، عبدالرزاق السید، شاکر مصطفی(سوریه)، ولید الخالدی یا شارل مالک وجود نخواهند داشت.
دانش آزاد است. اما آموزش مهم‌ترین بخشش حضور است. استاد بزرگ نقش بزرگی در زندگی دانشجو بازی می‌کند. استاد حاضر به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد، شرح می‌دهد، در حافظه آنچه را که در طول سال‌ها نمی‌یابد، می‌کارد.
اصلاح می‌کند و تصحیح، مواظبت می‌کند و آموختن را برای جان‌ها دوست داشتنی می‌سازد. کامپیوتر دیواری است که برآن می‌خوانی درحالی که تو درخانه و دور از دانشگاه پر از اهل علم و دانشجو و فضاهای آن، درخانه نشسته‌ای. دانشجو چقدر از دوستانش و از بحث و گفت‌وگوها و همایش‌ها و پی‌گیری‌ها می‌آموزد.
ایده آموزش از راه دور چندان جدید نیست. از زمانی دور ایده آموزش مکاتبه‌ای و دانشگاه آزاد متولد شد. راه حلی عالی برای کسانی بود که از عهده هزینه‌های آموزش مستقیم یا «زنده» برنمی‌آمدند. برای نمونه مثلا دانشگاهی که فقید بزرگ طلال بن عبدالعزیز تأسیس کرد و جایزه نوبل در حق او ظلم کرد و نادیده‌اش گرفت و به کسانی رسید که تألیفات‌شان از آثار تربیتی او درسراسر جهان بسیار پایین‌تر بود. راه همچنان برای تصحیح باز است. مؤسسه‌هایی که تأسیس کرد هنوز وجود دارند و ادامه می‌دهند و ادامه کارشان به سازمان ملل متحده سپرده شد.
خواه با «کرونا» یا بدون آن، جهان به سرعت به سمت گزینه‌های بدیل می‌رفت حتی در پزشکی و جراحی از راه دور. اما خوش‌بخت‌تر و اطمینان بخش‌تر همان نزدیک بودن است. و حضور. هنوز تفاوت میان صفحه اصلی و صفحه سیار بسیار فاحش است. دقیقاً مانند تفاوت میان حضور و غیبت انسانی.
آدم آینده‌ای را تصور می‌کند که دانشگاه‌هایی مانند آکسفورد و هاروارد و پریسنتون خالی از استاد بشوند. به جای گفت‌وگو با استاد با صدای او گفت‌وگو می‌کنی. و به جای آنکه سال‌های دانشگاه را در حرم زیبایی مانند محوطه دانشگاه امریکایی بیروت بگذرانی، آن را در هال خانه یا آشپزخانه یا پارک عمومی سپری کنی.
و جهان به آن عادت خواهد کرد، همان طور که به غیبت کاغذ و قلم عادت کرد و کتاب زیبا به صفحه نوری و رفتن به کتابخانه عمومی به استفاده از «آی پد» یا تلفن کوچک. همه ماجرا این است که «کرونا» به تغییرات ابزار آموزش شتاب بخشید. کتاب‌فروشی‌ها در لندن بسته می‌شوند تا جای آنها را بقالی‌ها بگیرند. در گذشته به دنبال کتاب‌های علمی به صفحه آخر«نیویورک تایمز» جست می‌زدی و حالا این صفحه به طور روزانه و رنگی به انواع غذاهای تایلندی از شکم‌پر و سرخ کردنی و سوپ اختصاص داده می‌شود. و شاخ‌های داغ فلفل قرمز.
