زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

کشفیات باستانی در پایگاه ام‌درج العُلا

هیئت باستان‌شناسی سعودی در پایگاه ام‌درج استان العلا-یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های باستانی پادشاهی عربی سعودی که به دوره لحیانی‌ها بازمی‌گردد- به مجموعه‌ای از کشفیات مهم رسیده‌اند که اطلاعات جدیدی درباره تاریخ پادشاهی لحیان به ما می‌دهد که تاریخ‌شان به قرن ششم پیش از میلاد بازمی‌گردد. از جمله آثار به دست آمده نقوشی به خط لحیانی است که متضمن اطلاعات جدید و مهم از تاریخ لحیان است. اینها علاوه بر تعدادی از کشفیات دیگر همچون مجسمه‌ها، قربان‌گاه‌ها، آتش‌دان‌ها و سفال‌هاست به طوری که تعداد قطعه‌های باستانی کشف شده در این پایگاه از 3000قطعه فراتر رفت. این مجموعه شامل تأسیسات معماری دینی و گذرگاه‌های حفر شده در کوه علاوه بر تعدادی تأسیسات آبی همچون کانال‌ها و مخازن نیز می‌شود. آن کشفیات اطلاعات جدیدی پیرامون پادشاهی لحیانی به خصوص درباره روابط سیاسی و اقتصادی آن با جوامع پیرامون می‌دهد.

در حفاری‌های صورت گرفته در این پایگاه نیز بخشی از یک معبدی بیرون کشیده شد که بر قله کوه قراردارد و به عنوان محل زیارت معبود ناپیدای لحیانی محسوب می‌شود و ساکنان منطقه و مسافران بیرون ازآن به زیارت این نقطه می‌رفتند به طوری که نقش‌ها به نام‌های افرادی اشاره می‌کنند که به زیارت این محل آمده و قربانیان و نذرهای خود را به معبود لحیانی تقدیم کرده‌اند.

همچنین نقش‌های کشف شده دارای اطلاعاتی درباره تفکر دینی جامعه لحیانی است که در خود دیانت شرک‌آلود و بت‌پرستانه داشته که در شبه جزیره عربی پیش از اسلام گسترده بود. در نقوش به نذرها و قربانی‌هایی که تقدیم می‌شد و دعاهایی که تقدیم کنندگان نذرها درخواست می‌کردند اشاره شد. علاوه برآن آثار کشف شده بر وضعیت هنری جامعه لحیانی پرتو افکنی می‌کنند به طوری که یکی از مجسمه‌های کشف شده-علیرغم فقدان سرآن- اطلاعات هنری مهمی درباره هنر سنگ‌تراشی در پادشاهی لحیان به ما می‌دهد. سنگ‌نگاره نقوشی به خط لحیانی را نشان می‌دهد که دلالت‌های زبانی آن دوره را منعکس می‌کند.

اگر به پایگاهی که حفاری‌ها درآن صورت گرفته نگاهی بیاندازیم درمی‌یابیم باستان شناسان سعودی طرح باستان‌شناسانه علمی در سطح بسیار مهمی را به ما عرضه کرده‌اند و درآن روش علمی درحفاری‌ها را به کارگرفتند و موفق شدند نقاب از چهره نقطه‌ای باستانی بزنند که به یکی از دوره‌های مهم پیش از اسلام برمی‌گردد.