چالش‌های اصلاح بازار کار سعودی

باید به دو مسئله مهم اعتراف کنیم، اول اینکه بازار کارسعودی با بهبود مقررات و قوانین امروز وضعی به مراتب بهتر از یک دهه پیش دارد و مسئله دوم اینکه بازار کار همچنان غیررقابتی است و این در دراز مدت کمک به استمرار آن نمی‌کند.
ساماندهی رقابتی بودن بازار کار مسئله‌ای است که بیشتر تابع فرهنگ است تا قوانین و مقررات. برای نمونه کارکنان سعودی مخالفت بسیار شدیدی با اصل اخراج به دلیل کمبود یا ضعف تولید وکارآیی دارند و فرهنگ حاکم همچنان این است که فرصت شغلی دائمی و قطعی است همانند حتمی بودن مرگ و باید با مرگ به پایان برسد.
این مسئله به دلیل نداشتن قدرت رقابت شهروند در بازار کار باز و عادلانه است. اگر بازار کار عادلانه بود، تابع عرضه و تقاضا می‌شد و مهارت‌ها و توان‌ها اساس استخدام و دستمزدها از این مسئله متأثرمی‌شدند. اجازه بدهید به چند نمونه در برخی حرفه‌های پیشرفته‌ همچون برنامه‌نویسی رایانه‌ای اشاره کنیم چرا که مشخصاً این حرفه همچنان تقاضای بسیار بالایی دارد. اما اگر به توانایی برنامه‌نویس‌ها و تعدادشان نگاهی بیاندازیم، تفوق همچنان در کشورهایی همچون ایالات متحده، هند و چین یا مناطقی مانند اروپا به خصوص آلمان و بریتانیاست. و ایالات متحده همچنان بزرگ‌ترین کشور درجهان است که بیشترین تعداد برنامه نویس‌های حرفه‌ای در حدود4.3 میلیون برنامه نویس را دارد درحالی این عدد در چین با توجه به تقاضا در این حرفه سالانه در حدود 6 تا8 درصد رشد دارد.
این تقاضای زیاد برای برنامه نویسان موجب بالا رفتن سطح دستمزدها شده، چرا که جهان نسبت به 29 میلیون درسال 2024 تا سال2030 به حدود 45 میلیون برنامه نویس نیازدارد. این اعداد و ارقام براساس برخی پیش‌بینی‌هاست که شاید خیلی دقیق‌ نباشند، اما برای دادن تصویری از رشد به ما کافی‌اند. در همین حال پادشاهی از طریق ابتکارعمل‌های زیادی که در ماه گذشته آغاز شدند، تلاش دارد شمار برنامه‌نویسان را به یک دربرابر100 هزار نفر جمعیت افزایش دهد، هرچند این برای رفع کمبود این حرفه پیشرفته و مهم در بازار کافی نباشد.
کم پیش می‌آید که یک برنامه نویس ماهر نتواند در پادشاهی کاری پیدا کند، اما براساس تجربه شخصی‌ام در جذب بسیاری از برنامه نویس‌ها برای ابتکارعملی که برای آن فعالیت می‌کردم، توانمندی‌های دانشگاهی آنها غیرکافی است و به همین دلیل از اطراف غیر انتفاعی در پادشاهی مانند آکادمی دیجیتال سعودی و غیره کمک گرفته شد تا آنها را به قابلیت مناسب برسانند. این اطراف به راه حل بحران مهارت‌ها و ایجاد شایستگی تبدیل شدند.
از نگاه یک جوان، او چهارسال از عمر خود را در تحصیلات دانشگاهی گذرانده و از این منظر، به خود حق می‌دهد کاری داشته باشد تنها به این دلیل که مدرکی دارد که نام علوم رایانه‌ای یا مهندسی کامپیوتری دارد، اما آنچه در بازار کار می‌بینیم، اکثر فارغ‌التحصیلان قدرت این را ندارند که بدون پناه بردن به بسیاری دوره‌های کمکی، آزمون‌ها و مدارک حرفه‌ای مانند(نت‌ورک پلس، سکوریتی پلس و غیره) را بگذرانند.
اما منصفانه نیست که فارغ‌التحصیل‌ها را برای بدی دست‌آوردهای آموزشی ملامت کنیم. نقطه قابل توجه اینکه، همه کشورهایی که پایگاه برنامه نویس‌های قوی دارند، اینها کشورهای دارای پایگاه قوی در علوم ریاضی‌اند. چرا ریاضیات؟ چون شبه محال است که برنامه نویسی در ریاضیات ضعیف باشد و در برنامه‌نویسی چیره دست بشود جز به ندرت.
موقع صحبت کردن از ریاضیات، مسئله در پادشاهی چندان دلگرم کننده نیست. جایگاه پادشاهی در ریاضیات طبق گزارش‌های باشگاه اقتصاد جهانی، رتبه63 پس از کشورهای دیگر خلیج مانند قطر و امارات متحده عربی است.
اگر به دانش‌آموزان زیر 15 سال نگاهی بیاندازیم، سطح‌شان در ریاضیات در مقایسه با دانش‌آموزان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه(OECD) خجالت آور است؛ غیرقابل قبول است که تنها یک درصد دانش آموزان الزامات سطح پنجم را محقق می‌سازند درحالی که این نسبت در چین44 درصد، سنگاپور37درصد و در هنگ کنگ29درصد است.
مسئله نیاز و پیش نیاز است و هر عاملی بر عاملی دیگر قرارمی‌گیرد. تا زمانی که مهارت‌های اساسی قوی در آموزش وجود نداشته باشد، دست‌آورد و خروجی قوی دانشگاهی وجود ندارد و مهارت‌هایی که بازار می‌طلبد اندک می‌مانند و فارغ‌التحصیل بدون ارزش واقعی می‌ماند و پس از چهار سال دانشگاهی نیازمند دوره توانمند سازی طولانی خواهد بود. راه حل در این است که آموزش را به آموزش پیش دانشگاهی خلاصه کنیم که بر مهارت‌ها از راه دیپلم‌های حرفه‌ای تمرکز داشته باشند یا اینکه آموزش را به شکلی قوی‌تر پیشرفته سازیم. به جز این فارغ التحصیل سعودی همچنان از تسلط نیروی خارجی بر بازار کار گلایه خواهد داشت یا از ماده77 قانون کار درترس خواهد ماند.