صندوق رأی، عراق را وارد مرحله حساس جدیدی می‌کند

در طول 18 سال گذشته، یک ماه نگذشت که تحلیل‌گران نگفته باشند«عراق یک مرحله حساس را تجربه می‌کند». و امروز همین جمله تکرار می‌شود. عراق واقعاً با شروع شمارش معکوس برای برگزاری انتخابات مجلس که شکل دولت جدید و راه و روش‌اش را معین می‌سازد، یک مرحله حساس را می‌‌گذراند. نظام سیاسی کنونی عراق خود برنامه رأی دادن را ناتوان از محقق ساختن تغییر ریشه‌ای درکشور می‌سازد، اما همزمانی انتخابات با تغییرات داخلی و منطقه‌ای و خروج امریکا از افغانستان آن را در تعیین مرحله بعد سرنوشت‌ساز می‌سازد.
عراق وارد آخرین ماه پیش از انتخابات زودهنگام مجلس شد که در چارچوب تلاش‌های طبقه سیاسی عراقی برای آرام ساختن افکار عمومی پس از تظاهرات خیزش «تشرین» صورت گرفت که در ماه اکتبر سال 2019 آغاز شد. با وجود آنکه وسعت تظاهرات به دلیل ترور فعالان، حمله به آنها و بازداشت برخی از آنها همچنین شیوع ویروس «کووید-19» رو به کاهش گذاشت، اما سیاست‌مداران عراقی خوب می‌دانند، شعارهایی که تظاهر کنندگان سردادند، از جمله مطالبه پایان دادن به فساد و بازگرداندن حاکمیت عراقی، همچنان بیانگر خواسته بخش بزرگی از افکار عمومی مردم عراق است.
از نظر داخلی صحنه سیاسی عراق بین سیاست‌مداران و مردم تقسیم شده است. سیاست‌مداران به خصوص بین طرف‌های اسلامی شیعه‌ سرگرم ائتلافات‌اند و تلاش می‌کنند ائتلاف‌های خود را پیش از موعد انتخابات 10 اکتبر آینده به سرانجام برسانند. روحانی شیعه مقتدی صدر اوضاع را به هم ریخت وقتی که درماه جولای گذشته گفت، هرگز در انتخابات شرکت نمی‌کند، اما از این حرفش برگشت تا عزم خود را برای شرکت در رأی دادن اعلام کند. درحالی که رؤسای جریان‌های اسلامی شیعی مانند هادی العامری و حیدر العبادی تلاش می‌کنند خود را به عنوان نامزدهایی آرمانی برای پست نخست‌وزیری نشان دهند، نخست وزیر اسبق نوری المالکی تلاش می‌کند برخی ائتلاف‌هایش را برای دست‌یابی به شانس تشکیل دولت برگرداند. اما مقتدی صدر درصورت تکرار موفقیت مانند انتخابات پیشین و کسب بیشترین تعداد از 329 کرسی پارلمان عراق(سال 2018 توانست 51 کرسی به دست آورد)، اصرار دارد دولت تشکیل دهد. اما دیگر تقسیمات فرقه‌ای و نژادی نیز سرگرم برنامه‌های تبلیغاتی خود هستند و تلاش‌ می‌کنند بفهمند کدام یک از احزاب اسلامی شیعه به آنها فرصت دست‌یابی به دو یا سه سهم از دولت آینده را می‌دهد. و براین اساس ائتلاف‌ها شکل می‌گیرند. رأی دهنده عراقی چیزی درباره سیاست‌ها یا برنامه‌های انتخاباتی برای رسیدگی به چالش‌های شدید کشور و در رأس آنها بیکاری، مبارزه با فساد و مقابله با ویروس «کووید-19» و توسعه مطلوب، نمی‌شنود. نکته قابل توجه اینکه شهر موصل که بخش‌های زیادی از آن و به خصوص  بخش شرقی آن ویران است، شاهد تحرکات انتخاباتی بی سابقه برای به دست آوردن آرای دومین شهر بزرگ کشور می‌باشد. رأی دهندگان پوسترهای انتخاباتی را بر ویرانه‌های ساختمان‌هایی می‌چسبانند که با گذشت 4سال از آزادسازی شهر از دست «داعش» بازسازی نشده‌اند، اما هیچ یک از جریان‌ها طرح ملموسی برای بازسازی یا ارائه خدمات حقیقی به شهر و ساکنانش ارائه نمی‌دهند.
از نظر منطقه‌ای اما، ایران کشوری است که درتلاش برای حفظ منافع خود درکشور و تأکید بر قدرت خود در اثرگذاری در انتخابات و جریان‌هایی که دولت آینده را تشکیل می‌دهند، بیشترین توجه را به انتخابات نشان می‌دهد. از سویی نخست وزیر عراق مصطفی الکاظمی این هفته سفری رسمی به تهران داشت، پس از آنکه دراواخر ماه پیش میزبان نشست منطقه‌ای بود. الکاظمی قصد دارد به همه متحدان تأکید کند، او گزینه‌ خوب نخست‌وزیر دولت آینده است، حتی اگر برای انتخابات نامزد نداشته باشد. اما او بر اختلاف همه اطراف شرکت کننده در انتخابات حساب بازمی‌کند، تا جایی که ترجیح می‌دهند برای تشکیل دولت فردی را انتخاب کنند که به هیچ یک از احزاب وابسته نیست به جای آنکه به طرف مقابل خود چنین اجازه‌ای بدهند. این حساب بازکردن درصورتی که ایرانی‌ها به آن متقاعد شوند، درست از آب درمی‌آید.
رقابت کنندگان برسر قدرت برای نزدیک شدن به اطراف ذی‌نفوذ مسابقه گذاشته‌اند در زمانی که منطقه شاهد تحولات مهمی است. تشکیل دولت در لبنان با توافق فرانسوی-ایرانی، چند هفته پس از سفر رئیس جمهوری فرانسه ایمانوئل مکرون به عراق صورت گرفت که از بغداد، موصل و اربیل دیدن کرد تا بر توجه کشورش به سرنوشت عراق تأکید کند. چند روز پس از این سفر، عراق قراردادی به ارزش 27 میلیارد دلار با شرکت «توتال» فرانسوی بست.
همه این اتفاقات زمانی روی می‌دهند که ایالات متحده باز تأکید می‌کند همچنان اصرار دارد نفوذ خود در منطقه را کاهش دهد.
به دلیل پراکندگی در صحنه سیاسی عراق، پیش‌بینی می‌شود برنامه تشکیل دولت آینده هفته‌ها زمان ببرد- پیش آمده که چندین ماه وقت برده است؛ وقتی که انتخاب نخست وزیر کنونی الکاظمی برای تشکیل دولت کنونی پس از استعفای عادل عبدالمهدی ماه‌ها وقت برد. اما موعد مهمی وجود دارد که دولت عراق باید پیش از آن تشکیل شود-موعد پایان سال که انتظار می‌رود ایالات متحده خروج نیروهای جنگی خود را کامل می‌کند، درحالی که برخی طرفداران ایران خواستار خروج کامل نیروهای امریکایی از کشور هستند. پس از خروج کامل از افغانستان برخی جریان‌ها قوت قلب گرفتند و صدایشان بالاتر رفت، اما عراق نیازمند حضور نیروهای امریکایی‌ و نیروهای «ناتو» است تا ثبات کشور تأمین شود و اجازه تکرار سناریوی کابل داده نشود.
اکثر عراقی‌ها برای خارج شدن کشور از بحران‌ها بر انتخابات حساب باز نمی‌کنند. انتخابات بدل به ابزاری برای معامله و رسیدن احزاب سیاسی به دست‌آوردهایی شده که خیلی کم نفعی به حال مردم دارند. در هر دوره انتخاباتی از میزان شرکت کنندگان عراقی کاسته می‌شود-همراه با وضعیت سرخوردگی عام در برابر نظام سیاسی کشور. پیش‌بینی می‌شود بار دیگر میزان مشارکت در انتخابات ماه اکتبر آینده کاهش یابد.
در حالی که درسراسر جهان در باره مکانیزم انتقال مسالمت آمیز قدرت در هرکشوری به منظور بهبود اوضاع بحث و جدل می‌شود، در عراق بحث پیرامون فایده انتخابات جدید است که قدرت را به مجموعه جدیدی از وزرا و مقامات منتقل می‌کند که اوضاع احزابی را بهبود می‌بخشد که بر قدرت مسلط‌اند.
خلاصه، ملت عراق مانند همه ملل جهان، می‌خواهند به خدمات اساسی و حقوق ساده دست یابند و اینکه در کشوری دارای حاکمیت زندگی کنند. «نرید وطنا/وطنی می‌خواهیم» شعار تظاهرکنندگان «تشرین» بود که دوسال پیش به راه افتاد و همچنان بهترین تعبیر از خواسته عراقی‌هاست که سیاست‌مدارها نمی‌توانند به آن پاسخ دهند. اما وقت برای همین سیاست‌مدارها تنگ است و مرحله حساس نیازمند جدیت در تعامل با این انتخابات است.