وین؛ افق تنگ و فرصت‌های بسیار

هرچند وزرای خارجه تروئیکای اروپایی شرکت کننده در مذاکرات هسته‌ای وین (فرانسه، بریتانیا و آلمان) درباره اینکه مرحله دوم دور هفتم که روز پنجشنبه آغاز شد آخرین فرصت پیش‌روی تهران برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای است اجماع دارند، اما حرفه مذاکره به خصوص وقتی که اظهارات از اطراف دیپلماتیک بیان می‌شوند، را نمی‌توان جز در چارچوب فشار مذاکره‌ای برطرف دیگر قرارداد. در مذاکرات بسیار اثرگذار بر امنیت و ثبات بین‌المللی نمی‌توان هیچ دوره‌ای را به عنوان آخرین فرصت برشمرد حتی اگر سخن ازسوی فرماندهان نظامی گفته شود به این دلیل که این نوع مذاکرات با طرفی که وقت خریدن و طولانی کردن تا مرحله زورآزمایی را خوب بلد باشد، رسیدن به شکافی که در دیوار مذاکرات باز شود وقت زیادی می‌طلبد حتی اگر این زمان به نفع هیچ یک از اطراف نباشد.
اما با وجود اشاره‌ای مبنی براینکه افق بسته شده است، سخنان اخیر وزیر خارجه امریکا آنتونی بلنکن با روزنامه «وال استریت ژورنال» که درآن از زبانی تند استفاده کرده بود، از تهران می‌خواهد روشی متفاوت در مذاکرات پیش گیرد. او هشدار داد که این راه کوتاه و بدون افق شده، اما از خروج کشورش از توافق هسته‌ای انتقاد کرد. بلنکن با کار پیام مهمی به تهران فرستاد وقتی که اشاره کرد، مسئولان امریکایی همچنان عقیده دارند « روش بهتر و اثرگذارتر درمقابل تهدید هسته‌ای ایران، راه‌های دیپلماتیک و از طریق بازگشت به تبعیت متقابل از توافق هسته‌ای ایرانی است».
با وجود نرمش امریکا، تهران هنوز چگونگی بازگشت به تبعیت متقابل را نیافته است. در دوره سابق شکاف بین دو طرف اصلی(تهران و واشنگتن) بسیار زیاد بود؛ اولی از واشنگتن می‌خواست تحریم‌هایی را که دولت رئیس جمهوری سابق، ترامپ درسال 2018 وضع کرد، بلافاصله لغو کند و دومی خواستار بازگشت تهران به تعهدات توافق2015 است، اما دوطرف به موانعی که از برداشتن این گام‌ها جلوگیری می‌کنند تمسک جسته‌اند. نسبت به واشنگتن، دولت بایدن نمی‎تواند بدون نظر و موافقت کنگره همه تحریم‌‎ها را بردارد و این مسئله وقت می‎برد و تهران آن را نمی‌‎پذیرد. تهران اما آماده بازگشت به تعهدات هسته‌ای خود نیست مگر اینکه به تضمین‌های قانونی و بین‌المللی دست‌یابد که امریکا از توافق خارج نشود. به همین دلیل به نظرمی‌رسد تهران در وضعیت مذاکره‌ای است که به دنبال تضمین‌هایی که توافق را حفظ و مکانیزم‌هایی که تحریم‌ها را یک‌باره لغو کند، اما تاکنون ابزاری را نیافته که بتواند خواسته‌اش را تأمین کند. همچنین برای طرف دیگر چیزی ارائه نکرده که آن را قانع سازد این تضمین‌ها را به آن بدهد.
تنگنای هیئت ایرانی بازگشته به وین دراین است که با آهنگ سقوط 6درصدی ارزش پول ملی‌ پس از اعلام شکست مرحله اول از دوره هفتم، کشورش را ترک کرد. همچنین ایران در این دوره در میان گزینه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای پیچیده وارد مذاکره شد چرا که واقعیت منطقه‌ای تغییرکرد که از جنگ مأرب آغاز شد؛ حکومت قانونی یمن موفق شد از حالت دفاع به هجوم برگردد و آنچه تهران در مأرب به آن چشم دوخته بود از محاسباتش خارج شد و برگه فشاری را به کار دفاع از نفوذ منطقه‌ای خود می‌خورد از دست داد. همچنین درمعرض تهدید آشوب کامل در اوضاع عراق است. آنجا این امکان می‌رود که هر لحظه جنگ شیعی-شیعی شعله‌ور بشود پس از اینکه جریان‌های وابسته به آن در انتخابات پارلمانی عراق شکست خوردند. لبنان که معمولاً از آن برای فشار در دو سمت استفاده می‌شد؛ اول ثبات حوضه دریای مدیترانه و دوم مرزهای جنوبی لبنان با رژیم اسرائیل به طوری که شرایط داخلی لبنان منجر به تبدیل «حزب الله» به قدرتی ازکارافتاده شد که نمی‌توان ازآن برای فشار در مذاکرات استفاده کرد. تفاهم با مسکو هم سوریه را در محاسبات معامله وین کم اثرساخت و این بدین معناست که مذاکرات هرچند هم به پرونده هسته‎ای محدود شوند، تهران نمی‌تواند برگه‌های منطقه‌ای را با منافع هسته‌ای معامله کند.