مصطفی فحص
TT

  عراق؛ جریان صدر شمارشگر « چارچوب» را صفرمی‌کند

رهبر جریان صدر باز سوت هشدار را به صدا درآورد و از داخل پارلمان کارت قرمز خود را در مقابل نامزد چارچوب هماهنگی بلند کرد؛ پارلمانی که براساس قانون اساسی از آن خارج شد و به شکل مردمی به آن بازگشت. به نظر می‌رسد سوت دوم صدر برای مخالفانش در بیت شیعی زمانی بلند شد که سوت اول را که در نمازجمعه یکپارچه در 15 ماه‌جاری بلند شد و به نظر می‌رسید نیروهای چهارچوب به گونه‌ای عمل کردند که گویی گوش ناشنوای خود را چرخاندند و بدون توجه به واکنش صدر به نامزدی یکی از رهبران حزب الدعوه نزدیک به المالکی برای نخست وزیری، به سراغ انتخاب نامزدی چالش برانگیز برای تشکیل دولت رفتند واین باعث شد صدر به سرعت راه را در یک زمان بسیار حساس برآنها ببندد که نمی‌توان آن را از سفر فرمانده «سپاه قدس» ایران، ژنرال اسماعیل قاآنی، به بغداد جدا نمود.
صدر از داخل منطقه الخضراء و از زیر گنبد پارلمان، اعلام کرد که محمد شیاع السودانی رأی اعتماد پارلمان را به دست نمی‌آورد و احزابی که در برابر تشکیل دولت اکثریت ملی ایستادند، حتی پس از تصاحب کرسی‌های وی همچنان یک اکثریت موهوم‌اند و به آنچه که او را از آن محروم ساختند، نمی‌رسند، حتی اگر به اجماع برسند یا درکنار هم قرارگیرند یا مورد حمایت باشند. این ممکن است به این توضیح منجر شود که حرکت ناگهانی صدر ابتدا در یک زمان‌بندی داخلی روی داد که در آن اجماع نیروهای شیعه بر سودانی، امکان حل و فصل مسئله بین بقیه بخش‌های تشکیل دهنده را ایجاد کند، علاوه بر این احتمال که فشار نیروهای چارچوب بر کردها در انتخاب نامزدی برای ریاست جمهوری در جلسه بعدی پارلمان وفق کارگر شود؛ به ویژه از آنجایی که اکثریت دو سوم برای رأی اعتماد به رئیس جمهوری و نخست وزیر امکان پذیرشده که اجازه می‌دهد طبق قانون اساسی سودانی منصوب شود. اما درخارج، حرکت صدر با سفر از پیش اعلام نشده ژنرال قاآنی به بغداد همزمان شد، که از نظر جریان و چارچوب، می‌توانست به رأی آوردن السودانی کمک کند، که باعث شد صدر برگه‌های داخلی و خارجی را به طور کامل به هم بزند.
بین تظاهرکنندگان جنبش صدر در پارلمان عراق و جلوه‌های مسلحانه نوری المالکی، نخست‌وزیر سابق، صحنه‌ای وجود دارد که شکل، اندازه و پیامدهای فتنه را خلاصه می‌کند، اما به منزله اعتراف متقابلی است بر ناتوانی داخلی و خارجی در دستیابی به یک راه حل مسالمت‌آمیز برای بحران سیاسی که باقیمانده بیت سیاسی شیعه تجربه می‌کند و دشواری توافق بر سر انتقال مسالمت‌آمیز قدرت، پس از انشعاب عمودی شیعه- شیعه از یک سو و عدم وجود موضع قاطع ایران ازسوی دیگر است.
منظره از بیرون به داخل با منظره از درون به بیرون تفاوتی ندارد؛ آنجا که نشان می‌دهد ایران سردرگم است و کنترل صحنه عمومی را از دست داده است. هجوم جریان صدر به پارلمان و سردادن شعار علیه ایران، ازسویی نوعی طلاق بین او و برخی جریان‌های سیاسی اسلامی شیعه را تثبیت می‌کند و از سوی دیگر این باور را تداوم می‌بخشد نفوذ ایران در عراق دیگر آن چیزی نیست که در زمان سردار قاسم سلیمانی بود. اما خطرناک‌ترین بخش در این دو صحنه نشان‌ می‌دهد اوضاع چقدر شکننده است و اگر عقلای «چارچوب» قبل از به صدا درآوردن سوت سوم، موفق به مهار صدر نشوند، هر لحظه رو به انفجار می‌رود.
عملاً صدر پیش روی السودانی نامزد «چارچوب هماهنگی» راهی جز عذرخواهی از قبول تکلیف و تبدیل آن به یک ضرورت اخلاقی و ملی برای حفظ عراق از درگیری داخلی بین مردم همان بخش تشکیل دهنده(شعی)که بربخش‌های دیگر اثرمنفی می‌گذارد نگذاشت؛ به این معنا که اگر وضعیت به سمت هرج و مرج مسلحانه و خشونت و احتمالات دراماتیکی بکشد، ممکن است عراق با خطر ازبین رفتن وحدت جغرافیایی  روبه رو شود و به پایان غم‌انگیز رژیم سال 2003 یا پایان عراقی که از صد سال پیش می شناختیم برسد. 
بر این اساس، در سوت هشدار دوم، صدر شمارشگر دولتی را که «چارچوب هماهنگی» به دنبال آن بود، صفرکرد و همه را به نقطه شروع بازگرداند تا از خارج از «چارچوب» به دنبال راهی برای برون رفت از بحران باشند به همین دلیل صحنه 9 آوریل 2020، که آخرین فرصت را به آنچه در 9 آوریل 2003 رخ داد بخشید، ممکن است تکرار یا تمدید شود.