«حزب الدعوه» به عنوان یکی از فرزندان «حزب بعث»

نویسنده این سطور، معروف به دوستی با «حزب بعث سوسیالیست عربی» نیست، نه در اندیشه‌، نه در رفتارها، نه در رژیم‌هایی که برپا کرد و نه در مخالفت‌هایی که علیه رژیم‌های موجود به کاربست، نه در سوریه و نه در نسخه عراقی آن، نه در غیرنظامیان و نه نظامیان، نه در راست و نه در چپ... از خواننده اجازه می‌خواهم که بگویم من یکی از جدلی‌ترین و منتقدترین نویسندگان «بعث» در اندیشه و رفتارش هستم.
با این وجود، رویکردی که «حزب الدعوه اسلامی» عراق در مبارزه با حزب بعث دنبال کرد تنها شایسته یک توصیف است: گرایش انتقام جویانه. با توجه به رویکرد فوق، به نظر می‌رسد که سیاست و انتقام، دو اسم برای یک مسما هستند، با علم به اینکه یکی از کارکردهای سیاست، اگر مهم‌ترین کارکرد آن نباشد، پرهیز از انتقام به عنوان یکی از اعمال خشونت‌آمیز است که سیاست باید از آن اجتناب کند.
اخیراً نمایندگان عراقی وابسته به «حزب الدعوه» به دلیل مخالفت‌شان با مجوز دولت اردن به یک حزب «جدید» منسوب به رژیم منحله عراق، یعنی حزب بعث اردن، غوغای عجیبی به پا کردند. خواستار احضار سفیر اردن در بغداد برای برخی توضیحات و اعلام اعتراض خود به او شدند.
واقعیت این است که حزب بعث اردن جدید نیست و در اواخر دهه 50 در دولت سلیمان النابلسی شرکت کرد و هیچ مدرکی دال بر تناقض اقدامات فعلی آن با آنچه در حیات سیاسی اردن مجاز است وجود ندارد. در مورد مشارکت بعثی‌های اردن در ایده‌ها، نه در اعمال، که حاکم «بعث» در عراق تا سال 2003 می‌گفت، این درخواست برای سرکوب آنها و جلوگیری از اقدام سیاسی آنها را توجیه نمی‌کند، به‌ویژه زمانی که این تقاضا از سوی یک سازمان غیر اردنی صادر شود.
اما ما همچنین می‌دانیم که «الدعوه» در سیاست «بعث زدایی» در عراق دست بالا را داشت که با سرنگونی رژیم صدام حسین در بیست سال پیش آغاز شد. با این حال، این سیاست به زودی یک گرایش انتقام‌جویانه علیه جامعه سنی را آشکار کرد که خوب را به بد و بی‌گناه را به جای مجرم می‌گرفت. حزب الدعوه‌ای‌ها تا امروز، هرچند بدون استفاده بیش از حد از این تعبیر، به این ریشه‌کنی بسنده نکرده‌اند، چرا که اکنون در صدد صدور رفتار فوق به کشور دیگری هستند. و تجربه‌ای از این دست نسبت به شماری از مسائلی که عمیقاً در زندگی سیاسی ما وجود دارند، هشدار می‌دهد و «الدعوه» تنها یکی از عبارات درشت آن است.
پیروزی که به ریشه کن کردن مخالفان خود در داخل و خارج از کشور ادامه می‌دهد، شکنندگی پیروزی خود بر آنها را عمیقاً احساس می‌کند و لیاقت پیروزی را که از طرف دیگری به او عطا شده ندارد. و اگر این سوء ظن بسیار عمیق داخلی توسط واقعیت کنونی و اسفبار عراق تقویت شود، اغلب با پایبندی به زبان قدیمی، زبان قبل از پیروزی، در مورد خطر قریب الوقوع، قرار گرفتن در معرض توطئه‌ها و بازنمایی نقش قربانی است که تغییر نمی‌کند. و ما در لبنان «حزب الله»، برادر «حزب الدعوه» نمونه درخشانی داریم که اشاره به پیروزی و پایان دوران شکست‌ها و ذلت اسرائیل را در کنار ناله و زاری از ضعیف بودن و مظلومیت و قرار گرفتن در معرض توطئه قرارمی‌دهد.
دیگرآنکه احزابی مانند «الدعوه» برآنچه مسلم است مهرتأیید می‌زند، و آن اینکه بیشتر سر و صدای حزبی و ایدئولوژیک در منطقه ما چیزی بیش از استتار «مدرن» برای یک گرایش صریح فرقه‌ای نیست. وطن، اسلام، عربیت، فلسطین یا طبقه کارگر ممکن است عنوان اعلام شده باشد، اما منافع یک گروه خاص در قدرت و ثروت، موضوع واقعی است که تنها به هزینه گروهی دیگر قابل تامین است. این همان قبیله‌گرایی افراطی در احزاب ما است که سم انتقام جویانه پوشیده از شعارهای ایدئولوژیک می‌ریزد.
و این به طور کلی یک مدرسه ریشه‌دار در حیات سیاسی عرب است، مکتبی که «حزب بعث» یکی از برجسته‌ترین بنیانگذاران آن بود و «حزب الدعوه» اکنون به یکی از برجسته‌ترین ارکان آن تبدیل شده است.
ذهنیت ریشه کنی همان است و رفتار امنیتی نیز همان، همچنین تصور انحصار حقیقت و توجه به اینکه هرکس با آن مخالفت کند یا آن را نپذیرد خیانتکار یا توطئه‌گر محسوب می‌شود. و بعثی‌ها از زمانی که در دو کشور عربی قدرت را به دست آوردند، تاریخ قبل از استقرارنظام‌هاشان را کنار گذاشتند، همان کاری که «الدعوه» با ریشه‌کنی هرگونه یادآوری عراقی که قبل از «الدعوه» وجود داشت، انجام می‌دهد.
و می‌دانیم که این حزب زمانی قربانی «بعث» عراق بود و اکنون «بعث» در فرآیند تبادل گسترده، تعمیم یافته و دائمی نقش، خود به قربانی «الدعوه» تبدیل می‌شود.
و در آن بخشی از نظریه روانشناختی به چشم می‌خورد که می‌گوید، آزار والدین نسبت به فرزندان، فرزندان را به افرادی خشن و خشونت طلب تبدیل می‌کند. و حزب «بعث» به این معنا یکی از بزرگترین پدران حزب الدعوه بوده و به احتمال زیاد فردا بعثی یا چیزی شبیه «بعث» را نشان‌مان خواهد داد و آن یکی از فرزندان «الدعوه» خواهد بود و مشتاق خشونت ورزیدن به آن.