زاهی حواس
وزیرمشاور سابق درامور آثار باستانی مصر و مدیر آثار جیزه
TT

ثبت نقش‌های تاریخی منطقه نجران سعودی

هیئت مشترک سعودی-فرانسوی طی هشت مرحله کار باستان‌شناسی اقدام به ثبت نقش‌های تاریخی منطقه نجران کرد. این هیئت تأکید می‌کند، نقش‌های کشف شده نشان می‌دهند این سایت چه اهمیتی دارد و ثابت می‌کنند در این نقطه آیین‌ها و مراسمی برگزار می‌شده آن هم به وسیله کاروانیانی که از چاه‌های «حمی» به عنوان اطراق‌گاه و محل تأمین آب شرب استفاده می‌کردند و بعد به مسیر خود ادامه می‌دادند و از «عان جمل» می‌گذشتند که در برخی نقوش آن نام معبود قدیمی «ذی سماوی» مخصوص واحه نجران ذکر شده است.

درهمین حال، نباید از یاد ببریم که حمیری‌ها در چاه‌های حمی و الکوکب نقش‌های تاریخی مهم برای ما برجای گذاشته‌اند که به تاریخ قرن ششم میلادی برمی‌گردند. همچنین درسایت عان جمل دو نقش داریم که یکی از پادشاهان حمیر در قرن سوم میلادی برجای گذاشته. این را ثبت 41 خط خطی منطقه چاه حمی نشان می‌دهد. همچنین سنگ‌نگاره‌های متنوع که روی صخره‌های پراکنده پخش شده‌اند و نوشته‌های عربی و تعدادی قبر که به دوره برنز برمی‌گردند دراین نقطه وجود دارند.

در سایت کان حلطان(کوه کوکب) هزاران نقش عربی قدیم و نقوش ثمودی که حوادث مهمی از زندگی مردم نجران را دربردارد، به ثبت رسیده است؛ از جمله دلایلی وجود دارد که نشان می‌دهد آنها را مجبور به پذیرش دین یهودی ساخته بودند. برخی نقوش وجود دارند که نشان می‌دهند اینان در جنگ‌ها کشته شده‌اند، همچنین از به آتش کشیدن معبد نجران، ظفار، مخا سخن می‌گویند. صاحبان نقوش هم باید از یزنیین بوده باشند که تسلیم حبشه‌ایهایی نشدند که به کمک بیزانس آمده بودند. نماهای سنگی نیز مجموعه نقش‌های متنوعی را در خود دارند که اکثر آنها از نقوش حیوانات و پرندگان تشکیل می‌شوند؛ شتر، گاو، شترمرغ، بوفالو، اسب‌ها و آهوان مهم‌ترین آنها هستند.

سنگ‌نگاره‌هایی از فیل به دست آمده که شاید از حبشه به آنجا آورده شده باشد. همچنین صحنه‌های بشری وجود دارد از جمله زنانی درحال رقص که آشکارا نمادی از باروری آنهاست. درکنار آنها مردان اسب سوار و جنگجو به چشم می‌خورند. همچنین سنگ‌نگاره‌های ابزار موسیقی همراه برخی نقش‌های آدمیان به دست آمده است. و این نشانی از تحولی است که منطقه درآن دوره شاهدش بوده. یکی از نقش‌های آدمی نام او را به همراه دارد، زنی که «عم کهل» نامیده می‌شده است.

نقوشی از خط مسند به دست آمده است؛ خطی که در جنوب جزیره عربی رواج یافته بود. همچنین در سایت وادی شمسه چندین نقش ثمودی و نقش‌های کوفی کشف شده که تاریخ دو قرن اول و دوم را برخود دارند. درباره تاریخ نقوش دیگر هیئت موفق شد تاریخ تقریبی بدهد که بین نیمه دوم هزاره اول پیش از میلاد تا قرن ششم میلادی است. این درکنار نقوش دوره‌های اولیه عربی و اسلامی است. آنچه بسیار اهمیت دارد ثبت این نقوش و محافظت ازآنهاست چرا که نماینگر بخش مهمی از تاریخ جزیره عربی و راه‌های بازرگانی است و حفظ دست‌آوردهای فرهنگی جوامعی که در آن دوره درآنجا زیسته‌اند، چرا که ما اگر اینها را از دست بدهیم تاریخ این منطقه مهم از جزیره عرب را ازدست می‌دهیم.