معمای مرد صنعا

هفته گذشته خبرهای زیادی درباره مرگ پرابهام سفیر جمهوری اسلامی ایران در صنعا منتشرشد. این خبر مرا به یاد شعری انگلیسی انداخت که در قرن19 هویدا شد و در آن این‌چنین آمده است:
چه کسی، کجا، چه وقت و چرا... آخوند سوات... لاغر است او یا چاق... سرد است او یا گرم
آخوند سوات؟
آخوند سوات مردی روحانی بود که عصیانی قبیله‌ای را در خاک اقلیم پشتونستان علیه حاکم بریتانیایی رهبری می‌کرد. اما پرسش‌هایی که شعر پیش می‌کشد پاسخ نیافتند پس از آنکه آخوند در یک روز مه‌آلود در کو‌‌هها ناپدید شد. و از آنجا که هیچ کسی نمی‌توانست ادعا کند آخوند را به چشم خود دیده، افسانه‌های بی شماری درباره شخصیتش بافته شد.
داستان مرد مرموز صنعا اما با خبری کوتاه درباره مرگش آغاز شد. درچارچوب خبر، اشاره شد که او ژنرال علی‌رضا شهلایی است؛ عامل مشکوک جمهوری اسلامی که ازسوی دفتر تحقیقات فدرال(اف بی آی) تحت تعقیب است. اما طی چند ساعت بعد نام شهلایی ناپدید شد و به سفیر کشته شده با عنوان حسن ایرلو اشاره شد. یک روز بعد دفتر تحقیقات فدرال بیانیه‌ای با این مضمون منتشر ساخت که فرد مقتول شهلایی نبود؛ که همین برخی گمان‌ها را برانگیخت شاید امریکایی‌ها یک شبح را تعقیب می‌کردند.
در ابتدای ماجرا، اعلام شد مرد مرموز براثر ابتلا به ویروس «کووید-19» درگذشت که در صنعا به آن مبتلا شده بود و تصور می‌شد ریشه‌های یمنی دارد و از راه هوا به تهران منتقل شد تا به سرعت درمان شود.
و پس از آن ملاها به فکر تبلیغ مرگ ایرلو رسیدند. و از آنجا که با سالگرد آنچه «شهادت» سردار قاسم سلیمانی فرمانده «سپاه قدس» می‌نامند همزمان شد، به نظر رسید مناسب است ایرلو را به عنوان ژنرالی معرفی کنند که در اوج تلاش‌هایش برای «صدور انقلاب» کشته شده است. با این وجود، مرگ براثر ابتلا به ویروس در داخل ایران این روزها مسئله‌ای معمولی است و تناسبی با لقب شهید ندارد. و براین اساس داستان اصابت سفیر در عملیات حمله به فرودگاه صنعا بافته شد.
با این وجود این نسخه از روایت خالی از مشکلات نبود، مثلا چه کسی مسئول این حمله بود؟ بدون شک ملامت «شیطان بزرگ» در زمانی که در وین مشغول دلربایی با آن هستیم ممکن است موجب پیچیدگی‌هایی بشود. و همین طور نمی‌توان «عملیات همیشه مشکوک اسرائیلی» را ملامت کرد؛ چون این به معنای آن است که «دشمن صهیونیستی که به مدت پنج سال توانسته مواضع ما را بمباران بکند، اکنون می‌تواند در داخل یمن هم به ما ضربه بزند».
و البته نمی‌توان کشورهای عربی همکارائتلاف یمن را که به تازگی با آنها وارد «گفت‌وگو» شدیم ملامت کنیم. و بدتر از آن اینکه آیا آبرویمان نمی‌رود اگر مردم بفهمند «دشمنان اسلام دوتن از ژنرال‌های بزرگ را طی دو سال کشتند و برای گرفتن انتقام خون شهدا قدمی برنداشته‌ایم»؟
و در تلاش برای دوری گزیدن از چنین پرسش‌های دردسرسازی، ماشین تبلیغات خمینی این داستان را بافت که ایرلوعملاً درآرزوی  شهادت بود. و روزنامه «کیهان» که مبین نظرات «رهبر معظم» آیت الله علی خامنه‌ای است، ادعا کرد ایرلو گذرنامه‌اش را به دوستی نشان داده و گفته« به عکسم نگاه کنید! دیگر با این گذرنامه زنده نیستم».
«کیهان» می‌افزاید، ایرلو از مادر پیرش درخواست کرده برایش دعا کند به شهادت برسد، همان‌طور که دو برادرش در جنگ با عراق کشته شدند. و روزنامه به ایرلو نسبت داد، او به مادرش گفت« اگر مرا دوست داری، از خدا بخواه تا شهادت را نصیبم کند».
مدتی بعد که تصور می‌شود دیگر کارشناسان تبلیغات خمینی به این نتیجه رسیدند این نسخه‌ تا حدودی مشکلاتی دارد؛ چون ادعا می‌کرد شهادت ایرلو یک انتخاب شخصی بوده و اینکه او تنها چند ماهی را در یمن گذراند تا به خواسته‌اش برسد.
در نسخه جدید، ایرلو با عنوان حاج حسن معرفی شد، مردی پرهیزکار مانند سلیمانی که درحال انجام مناسک حج در مکه بود. ازسویی آیت الله محسن قمی فرد مسئول «صدور انقلاب» در دفتر خامنه‌ای تلاش کرد ایرلو را به عنوان مردی از دوره نهضت معرفی کند: ژنرالی بزرگ، متفکری ژرف اندیش، دیپلماتی ماهر و مدیری توانمند با فهرستی طولانی از دست‌آوردها.
براساس این نسخه، شخص مرموز سازماندهی دوباره «انصار الله» را به عهده گرفت و تعداد جنگجویانش را از 1000 نفر در سال 2005 به بیش از 10 هزار مسلح درسال گذشته افزایش داد. درسایه فرماندهی ایرلو حوثی‌ها که در اصل گروه کوچک قبیله‌ای در صعده درشمال یمن بودند، به یک جنبش سیاسی بزرگ تبدیل شدند که قصد دارند برکشور مسلط شوند.
و براساس گفته روزنامه «کیهان»، ایرلو به «انصار الله» کمک کرد به سلاح مدرن دست‌یابند؛ جماعتی که جز تفنگ‌های کهنه چیزی دراختیارشان نبود که از انبارهای سلاح ارتش یمن به دست آورده بودند. علاوه براین اولین کارخانه اسلحه سازی در یمن را تأسیس کرد که بر ساخت پهپاد و موشک تمرکز دارد که در ابتدا کارش را با مونتاژ قطعات ایرانی شروع کرد، اما اخیراً این جنگ‌افزارها در صنعا ساخت شدند.
حاج حسن به کمک «مستشاران» ایرانی که از ایران آمده بودند، به گروه «انصار الله» کمک کرد تا صاحب ارتشی به معنای حقیقی بشود در زمانی که «کارشناسانی» از «حزب الله» لبنانی، آموزش شیوه‌های جنگ‌های نامنظم را به جنگجویان گروه به عهده گرفتند.
مسئله به همین جا محدود نشد؛ چرا که در نابود ساختن «حزب الحق»، یک جنبش سیاسی زیدی مخالف مفهوم «ولایت فقیه» خمینی کمک کرد. این جنبش برای برقراری نظام جمهوری دست به تهاجماتی زد. برای متمرکز ساختن قدرت در دست حوثی‌ها، همچنین ایرلو موفق شد « منتدی الشباب المؤمن/تجمع جوانان مؤمن» که گروهی یمنی شمالی است و برای احیای امامت زیدیه با مرکزیت صنعا به حاشیه براند.
همچنین روزنامه «کیهان» نوشت، ایرلو نقشی سرنوشت ساز در طرح‌های دیپلماتیک حوثی‌ها ایفاکرد و موفق شد شبکه ارتباطی بین «انصار الله» از یک سو و چین و روسیه از سوی دیگر برقرارسازد. همچنین ابراز داشت چند هفته پیش از «شهادت» آخرین گام‌ها را برای برقراری «گفت‌وگو» بین صنعا و اتحادیه اروپا برمی‌داشت.
با توجه به اینکه نویسنده سرمقاله«کیهان» می‌داند برخی به سختی می‌توانند باورکنند فرد معروف به حاج حسن همه این دست‌آوردها را طی چند ماه حضور به عنوان سفیر در صنعا رقم زده باشد می‌نویسد، ایرلو از «40سال تجربه» در صدور انقلاب برخورداربود، او برای اولین بار سال 2004 «برای بررسی احتمالات» به یمن سفرکرد و این عبارتی است که فرض می‌شود به احتمالات صدور انقلاب اشاره دارد. علاوه برآن، روزنامه نوشت، حاج حسن به مدت 12 سال مسئول پرونده یمن بود.
به عبارت دیگر، حاج حسن به مثابه نماینده حاج قاسم دریمن، تلاش می‌کرد حمایت جمهوری اسلامی را در همه زمینه‌ها به دست آورد. در این راستا آیت الله قمی گفت« حاج حسن در جنوب و یمن معروف بود».
حاج حسن قول داد آیات عظام در قم و مشهد را قانع سازد که لعن و نفرین‌ سنتی زیدی‌ها را قطع کنند که شیعیان اثنی عشری آنها را زندیق می‌دانند. نکته عجیب در این نهفته است که زیدیه در ایران متولد شد و حکومت کوچکی در استان طبرستان ایران در ساحل دریای قزوین تأسیس کرد. با این وجود تاکنون هیچ آیت الله العظمایی فتوایی را که حاج حسن برای زیدیه می‌خواست صادر نکرده است.
در طول سال‌ها، حاج حسن بیش از 400 «طلبه» یمنی را برای آموزش به قم آورد تا درآینده مبلغان نسخه خمینی اسلام باشند. و با این وجود، به نظر می‌رسد تعداد بسیار اندکی از آنها به یمن بازگشته‌اند و ترجیح دادند در ایران بمانند یا به بریتانیا و کانادا مهاجرت کنند.
از سویی آیت الله علی یونسی صنعا را در میان چهار پایتختی قرارداد که ایران مدعی تسلط برآنها است. دیگر پایتخت‌ها عبارتند از بغداد، دمشق و بیروت. و اینگونه در زمانی که «کیهان» ادعا می‌کند، حاج حسن پیروزی کامل حوثی‌ها را تضمین کرد، جست‌وجو برای یافتن ژنرال بلند پایه جدید ادامه دارد تا به عنوان فرمانروای صنعا فعالیت کند.