تهران و تعدد واسطه‌ها  

در «فرهنگ معانی»، فعل «یُمانع» یا «تَمانع» از ریشه «مانَع» گرفته شده و اسم آن «ممانعة» است. این فرهنگ لغت، «ممانعة» را به معنای «منازعه» تعریف می‌کند، که میان دو یا چند طرف رخ می‌دهد. در ظاهر، ایرانی‌ها، یعنی در اظهارات مقاماتشان، نوعی درگیری یا نزاع با واشنگتن نشان می‌دهند، اما در بطن ماجرا و در میان خطوط، نه نزاعی وجود دارد و نه مخالفتی. در واقع، ایران از هرگونه درگیری مستقیم یا حتی غیرمستقیم با تمام دشمنانش اجتناب می‌کند و هیچ مخالفتی با رسیدن به تفاهم، یعنی مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم از طریق واسطه‌‌ها ندارد.
مذاکره، دروازه حل منازعات است و حل منازعات به یک یا چند واسطه نیاز دارد. در مورد ایران، به دلیل تعداد زیاد مسائل حل‌نشده یا معلق میان ایران و همسایگانش، و همچنین میان ایران، منطقه و جهان، این کشور به واسطه‌های متعددی نیاز دارد. حتی طرفی که در پی حل منازعه با ایران است، ممکن است نخواهد تمام کارت‌های مذاکراتی خود را در سبد یک واسطه واحد قرار دهد.
شاید این همان دلیلی است که باعث شده ابتکارها و اظهارات گوناگونی از سوی طرف‌های بین‌المللی مختلف برای میانجی‌گری میان واشنگتن و تهران مطرح شود. ایران در ظاهر مخالفتی با حل این بحران ندارد، اما منتظر دریافت پیشنهادهای مختلف از واسطه‌هاست.
در این میان، تعدد واسطه‌ها به دلیل شرایط متعددی است که واشنگتن برای توافق با ایران تعیین کرده است. دولت جدید آمریکا پیشنهاد سخت و روشنی ارائه داده: یا توافق هسته‌ای جدید، یا جنگ. این بدان معناست که دوره قبل به پایان رسیده و دیگر توافقی بدون محدودیت‌های استراتژیک و منطقه‌ای امکان‌پذیر نیست. توافق پیشین تنها برنامه هسته‌ای ایران را به تعویق انداخت، اما دست تهران را در سیاست‌های استراتژیک و توسعه‌طلبانه باز گذاشت. به نظر می‌رسد که توافق جدید شامل مجموعه‌ای از شرایط خواهد بود که تنها از طریق واسطه‌ها قابل تفکیک هستند.
در ذهنیت مذاکره‌ای ایران، تعدد واسطه‌ها یک فرصت برای تفکیک پرونده‌های مختلف و ایجاد سردرگمی برای طرف مقابل است. این رویکرد می‌تواند طرفی را که به‌دنبال نتایج فوری است (مانند رئیس‌جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ) دچار فرسایش کند. بنابراین، ایران از طریق واسطه‌ها میان پرونده هسته‌ای، برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای خود تفکیک قائل خواهد شد.
- پرونده هسته‌ای احتمالاً در اختیار مسکو خواهد بود، همان‌طور که اظهارات مقامات روسی نشان می‌دهد.
- پرونده موشک‌های بالستیک ممکن است به یک کشور عربی یا خلیج‌ واگذار شود، زیرا این مسئله حساسیت منطقه‌ای دارد. این کشور می‌تواند روابط نزدیکی با اسرائیل داشته باشد، زیرا تل‌آویو بیشترین نگرانی را درباره این موشک‌ها دارد.
- پرونده گروه‌های مسلح وابسته به ایران ممکن است به یک طرف سوم که نفوذ قابل‌توجهی در این حوزه دارد، سپرده شود تا آنها را کنترل کرده و تهدیدات منطقه‌ای را کاهش دهد.
در این میان، ممکن است یک قدرت منطقه‌ای تأثیرگذار وارد عمل شود که نقش بزرگ‌تری از یک واسطه معمولی ایفا کند. این کشور می‌تواند:
- ایران را با همسایگان عربی و منطقه‌ای‌اش آشتی دهد،
- موضع تهران را در قبال حل مناقشه فلسطین-اسرائیل تعدیل کند،
- و حتی آن را به پذیرش راه‌حل دو دولتی سوق دهد.
چرا تهران به واسطه‌های متعدد نیاز دارد؟
دلیل احتمالی تهران برای تعدد واسطه‌ها، تعدد اهداف آن است؛ به عبارت دیگر، ایران تلاش می‌کند که طرف‌های مذاکره‌کننده را فرسوده کرده و مذاکرات را به تاخیر بیندازد.
ایران معتقد است که تنها کشوری است که اختیار پیشبرد یک پرونده و به تعویق انداختن پرونده دیگر را دارد. این به ایران امکان می‌دهد که انعطاف بیشتری در مذاکرات با واشنگتن نشان دهد. در این استراتژی، عامل زمان و مدیریت فرصت‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کند تا تهران بتواند برخی امتیازات را کسب کرده و دستاوردهایی به دست آورد.
ایران به‌خوبی می‌داند که طرف مقابل (دونالد ترامپ) یک تاجر است که به‌دنبال یک معامله سودآور می‌گردد. در مقابل، ایران تلاش می‌کند معاملاتی ترتیب دهد که هم برای خودش و هم برای آمریکا سودآور باشد، اما به نسبت‌های متفاوت. یعنی، آنچه ترامپ به‌صورت کلی و یک‌جا می‌خواهد، ایران به‌صورت تدریجی و در مراحل مختلف ارائه خواهد کرد.