​ایران و خلیج... آیا مؤمن از یک سوراخ دوبار گزیده می‌شود؟

در طول 40 سال از عمر انقلاب ایران، تجربه ثابت کرده که نظام ایرانی فقط زیر فشار به اظهار حسن نیت یا آمادگی برای دادن امتیاز پناه می‌برد، به خصوص وقتی در معرض تهدید مستقیمی قرار می‌گیرد که ثباتش را به هم می‌زند و به منافعش لطمه وارد می‌کند. از نظر تاریخی پایه گذار جمهوری اسلامی تن به پذیرش پایان جنگ با عراق نداد و با اجرای قطعنامه شماره 598 سازمان ملل موافقت نکرد که آن را به نوشیدن جام زهر توصیف کرد، مگر بعد از شکست‌های نظامی سخت در فاو و جزایر مجنون و عقب نشینی نیروهایش در مقابل پیشروی عراق. درهمین راستا، تحریم‌های نفس گیری که دولت رئیس جمهوری سابق امریکا باراک اوباما اعمال کرد به موافقت رهبر سیدعلی خامنه‌ای به دادن امتیاز سنگین در پرونده هسته‌ای منجر شد، آن هم در نتیجه فشارهایی که تحریم‌ها براقتصاد ایران در آن مرحله وارد کردند که رئیس جمهوری اسبق رفسنجانی پرده از آنها برداشت وقتی که در چند مناسبت اشاره کرد خزانه کشورش تهی شده است. روشن است که چند روزی است رفتار دیپلماسی ایرانی در برابر واشنگتن و کشورهای همسایه عرب دچار تغییر شده. تهران تلاش می‌کند وانمود کند علاقه‌مند به اجرای مذاکرات سازنده با طرف‌های درگیر در امنیت و ثبات منطقه خلیج عربی و خاورمیانه به طور کامل است. این نتیجه تحول ناگهانی در باورهای تهران نیست بلکه به احتمال زیاد نتیجه موفقیت واشنگتن درالزام کشورهایی بود که با تهران همکاری اقتصادی می‌کردند. به خصوص در زمینه انرژی و اعمال مرحله دوم تحریم‌ها که مانع از صادرات نفت تهران می‌شود. همان طور که تصمیم به صفررساندن صادرات نفتی ایران با اعزام واحدهای نظامی دریایی به منطقه خلیج توسط واشنگتن همراه شد. این حرکت کمک کرد مانع ایران در دور زدن تحریم‌ها بشود و نفتش را در بازار سیاه عرضه کند که حالا زیر نظر ناو امریکایی قرار دارد. ناوی که به بخشی از ابزار اجرای تحریم‌ها تبدیل شده است. به گونه‌ای که واشنگتن به طور انفرادی زیر چتر بند هفت منشور سازمان ملل متحد ایران را به تسلیم می‌کشاند و به احتمال کاربرد قدرت برای اجبار همه برای اجرای تحریم‌های نفتی اشاره ضمنی می‌کند.
علیرغم همه اطمینان بخشی‌های رئیس جمهوری امریکا دونالد ترامپ در توکیو و اعلام اینکه دولتش قصد تغییر نظام ایران را ندارد، در عمل نگرانی ایران به دلیل جدیت واشنگتن در جنگ اقتصادی علیه نظام بیشتر می‌شود. به همین دلیل به دنبال راه برون رفت موقتی برای بحران می‌گردد و در انتظار موفقیت میانجی‌گران در قانع ساختن کاخ سفید برای کاستن از شروطی است که از تهران مطالبه می‌کند تا پیش از جست و جوی توافق جدید هسته‌ای آنها را اجرا کند. تهران در چارچوب تلاش‌هایش برای اجتناب ازسرکشیدن«بشکه زهر» که واشنگتن این بار به آنها پیشنهاد می‌کند، در روزهای گذشته بر حجم فعالیت‌‌هایش برای گشودن روزنه‌ای در دیوار خلیجی افزود. پیام‌های مثبت از چند کانال ارسال کرد تا بلکه اولا به آنها در کاستن از تیزی فشارهای امریکایی بکاهد و از طرف دیگر مانع از گرفتن تصمیمات سخت در دو نشست خلیجی و عربی بشود که قراراست پایان این ماه درمکه مکرمه برگزار بشوند که به انزوای ایران در سطح خلیج و جهان عرب خواهند افزود. در این چارچوب، وزیر خارجه ایران جواد ظریف اعلام کرد، کشورش علاقه‌مند به ایجاد رابطه متوازن با همه کشورهای خلیج است و در کنفرانس مطبوعاتی‌که با همتای عراقی خود محمد الحکیم در دیدار اخیرش از بغداد برگزارشد، تأکید کرد کشورش «پیشنهاد امضای توافق عدم تعرض با کشورهای همسایه خود در منطقه خلیج را داد».
پاسخ خلیجی به پیشنهاد ایرانی مستقیم از کویت آمد که معاون وزیر خارجه ایران عباس عراقچی به آن سفرکرده بود. آن طور که روزنامه «النهار» کویتی به نقل از یک مقام در وزارت خارجه کویت نوشت، ایران چنین پیشنهادی به کویت نداده است.
از طرفی دیگر روزنامه «القبس» کویتی در سرمقاله روز دوشنبه خود به سخنانی که در باره پیشنهاد ایران گفته می‌شود و اینکه خواهان رابطه حسن همجواری با کشورهای خلیج عربی است،  پاسخ داد. این روزنامه با یادآوری آنچه تهران در کویت، بحرین، یمن، لبنان و سوریه مرتکب شده سرمقاله خود را با این گفته به پایان می‌رساند:« اکنون با تمام وجود این را می‌گوییم: ما شترمرغ نیستیم که سرش را لای ماسه‌ها دفن کرده و چیزی نمی‌بیند. آن قدر ساده لوح نیستیم که ظریف و عراقچی که حالا گرفتار شده‌اند، تصور می‌کنند. بعد ازاینکه سیل به اوج رسیده و ساعت حقیقت نزدیک شده، می‌خواهند صفحه حکومت‌شان را پاک کنند... حقیقت مقاصد این نظام که تلاش‌های خصمانه‌اش همه منطقه را بر دهانه آتشفشان نهاد... و چه آتشفشانی!».
زیر فشار تحریم‌ها، جواد ظریف تلاش می‌کند به جامعه جهانی اطمینان بدهد که رهبر جمهوری ایران پیش از این گفته بود«ایران نمی‌خواهد به سلاح هسته‌ا دست یابد». آیا ممکن است روند حوادث وزیر ظریف را به ترمیم چهره نظامش بکشاند و بگوید که رهبری ایران تلاش نمی‌کند در امور داخلی همسایگانش دخالت کند یا دیگر پس از دو نشست، تهران دیگر قادر نخواهد بود همسایگانش را از یک سوراخ دوبار بگزد؟