​عراق... سه‌گانه ارتش، مردم و مرجعیت

اعلام خبر دیدار آیت الله سیستانی با گروهی از زخمی‌های ارتش بحث گسترده‌ای به راه انداخت. زمان برگزاری این دیدار و انتخاب زمان اعلام آن پیامی بسیار ظریف دارد و ابعادی مختلف که مرجعیت دینی نجف قصد داشت آن را به داخل و خارج  مخابره کند. از جهت شکل این دومین بار است که مرجع اعلای دینی شیعه در جهان سید علی سیستانی در فیلمی ظاهرمی‌شود؛ پس از آن ظهور استثنایی او همزمان با حادثه انفجار مرقد امام حسن عسکری در شهرسامرا در سال 2006 در کنار سه مراجع بزرگ( حکیم، فیاض و نجفی) آن هم با هدف کنترل فتنه مذهبی که آن انفجار آن را شعله‌ور ساخت. از جهت محتوا اما، فیلم دوم چند روز پس از خطبه‌های جمعه بود که همزمان شد با یادبود پیروزی بر گروه تروریستی «داعش». و این ضربه‌ای سخت بود که مرجعیت به صورت طبقه سیاسی و احزاب مسلح شیعه زد. طبقه‌ای که مسئولیت سرکوب خونین تظاهرات مسالمت آمیز معترضان از آغاز آن در اول اکتبر گذشته متوجه آنهاست. این همان چیزی است که مرجعیت در کانال خود به آن اشاره می‌کند:« تکرار حوادث ترور و ربودن‌ها در روزهای گذشته این نکته را بار دیگریادآور می‌شود که سلاح-همه سلاح- باید در اختیار حکومت باشد. نباید به هیچ مجموعه‌ مسلحی با هرنام و نشانی اجازه داد خارج از چارچوب وجود داشته باشد. امنیت و ثبات کشور و حفاظت از آرامش و امنیت داخلی درگرو این مسئله است». اما آنچه در ویدیوی دوم که چند ماه پیش ضبط شده و چند روز پس از خطبه‌های نماز جمعه منتشر شد، جلب توجه می‌کند اینکه نامی از «الحشد الشعبی» برده نمی‌شود با اینکه بخش زیادی از آن به یادآوری جانفشانی‌هایی اختصاص یافته که فرزندان ملت عراق درجنگ با «داعش» رقم زدند و دقیقا نیروهای مسلح رسمی با تمرکز برنقش ارتش به طور روشن و صریح.
درسال‌های اخیر ارتش عراق به تنها نهاد رسمی تبدیل شد که از اجماع ملی برخورداراست، مسئله‌ای که آن را در معرض طرح‌های تضعیف و کنارزدن و تهی سازی از فرماندهان از طریق استعفا و به حاشیه راندن ساخت آن هم پس از اینکه بخشی از روح جنگجویی‌اش را به دست آورد که البته طبیعی است با طرح‌های تسلط بر مراکز اصلی تصمیم‌گیری درعراق تداخل دارد. همان طور که اصرار افکارعمومی و مرجعیت براینکه ارتش تنها نماینده قانونی است که می‌تواند سلاح داشته باشد، موجب به هم ریختن رابطه‌ ارتش با قدرت گروه‌های مسلح شد. مرجعیت در سخنانش یادآور شد که« امروز باید باز یادآوری کنیم که لازم است ارتش و سایر نیروهای مسلح عراقی براساس حرفه دقیق ساخته شوند به گونه‌ای که دلبستگی‌اش به میهن باشد و برای دفاع از آن دربرابر تهدید خارجی به جنبش دربیاید و از نظام سیاسی آن که برخاسته از اراده مردم در چارچوب قانون اساسی است دفاع کند».
آنچه درآن شکی نیست جانبداری مرجعیت از ارتش در این مرحله، نشان دادن چراغ سبز برای انجام کودتا نیست آن طور که برخی تصور می‌کنند. راه برون رفتی از این حالت انسدادی است که روند سیاسی از آن رنج می‌برد و پاسخی است به خواسته‌های تظاهرکنندگانی که هر روز در معرض کشتار برنامه ریزی شده به دست ملیشیای حاکمیت قرار می‌گیرند. گذشته از این حساسیت نجف و نخبگان ملی گرای عراق به خصوص شیعیان که هنوز دچار دغدغه هراس از کودتا و حکومت نظامی‌اند. کودتاهایی که بلاها برسرعراق آورد و فرهنگ سنگدلانه کشیدن جنازه‌ها برزمین و ترور و زندان و کشتار جمعی را پایه‌ریزی کرد. اما با ادامه حاکمیت وابستگان و سرکشی آنها از برداشته شدن هرگونه گام اصلاح طلبانه و کشتار عراقی‌ها و هراس افکنی برای ناچار ساختن‌شان به عقب نشینی و پاسخ ندادن این مقامات به خواسته‌های مردم و کشته شدن تعداد زیادی از شهروندان عادی، یافتن راه حل در درون ارتش آشکار می‌شود و به اینجا می‌کشد که یگان‌های نظامی مهم به بهانه محافظت از تظاهرکنندگان و متوقف کردن حمام خونی که طبقه سیاسی با پوشش خارجی برآن اصراردارند، در برابر فرماندهان سیاسی خود اعلام تمرد خواهند کرد.
در مواجه علنی و باز میان حاکمیت و مردم، تظاهر کنندگان بی گناه بر مداخله بخش‌های بزرگی از ارتش و برخی یگان‌های ویژه مانند نیروهای مبارزه با تروریسم در لحظه مناسب برای حفاظت از آنها در مقابل ملیشیا حساب بازکرده‌اند به خصوص که ارتش عراق پس از پیروزی‌اش بر«داعش» تبدیل به تنها سازمانی شد که ازاجماع ملی و قبول همگانی برخورداراست. افکار عمومی هنوز به ژنرال عبدالوهاب الساعدی به عنوان مجسمه نیروهای مسلح و نماد پیروزی آنها نگاه می‌کنند. از دید افکار عمومی او یکی از شاخص‌ترین نام‌ها برای به دست گرفتن دولت انتقالی است. علاوه براین نام فرمانده سابق دستگاه ژنرال الاسدی و رئیس دستگاه امنیت عمومی مصطفی الکاظمی هم وجود دارند. نام الکاظمی در کنار دو ژنرال به عنوان افرادی شرط‌های انقلاب اکتبر گذاشته برآنها تطبیق می‌کند، می‌آید.
براین اساس طرح بازنگری در شاکله ملی عراق که در «اول اکتبر» کلید خورد، اکنون از پوشش روانی و مردمی و سازمانی برخوردارشده که سه گانه رهایی عراق آن را برایش مهیا ساختند؛ ارتش و مردم و مرجعیت.