درس‌های جنگ نفت

حرف‌های ضد و نقیضی درباره توافق نفتی جدید گفته می‌شود که برای اولین بار بسیاری از تولید کنندگان جهان درآن شرکت کردند ازجمله کسانی که با «اوپک» و تصمیماتش مخالف بودند.
عامل این توافق تاریخی، تصمیم سعودی در بازگشت به تولید سهمیه کاملش بود بعد از اینکه تولیدکنندگان روس و امریکایی با کاهش مخالفت کردند و سعودی بازار را با تولید حدود 3میلیون بشکه دیگر در روز غرق کرد.
در نفت و سیاست روزهای مهم تاریخی وجود دارند؛ مانند تصمیم «اوپک» به بالا بردن قیمت‌ها همچنین قطع نفت توسط کشورهای عرب در سال 1973 که نقشه نفتی جهان را تا به امروز تغییر داد. درآن زمان ایالات متحده بزرگ‌ترین کشور وارد کننده نفت بود و امروز خود بزرگ‌ترین تولید کننده آن. امریکا برای سال‌ها وقتی «اوپک» تولید خود را کاهش می‌داد و قیمت‌ها را بالا می‌برد از آن انتقاد می‌کرد و امروز برعکس مخالف افزایش تولید و کاهش قیمت‌هاست. 47 سال ازآن زمان گذشت و هنوز نفت کالایی استراتژیک است که سیاست‌مداران آن را مدیریت می‌کنند و این بحران توسط ولیعهد سعودی و رنیس جمهوری ورسیه و امریکا اداره شد.
در ابتدای سال جاری فاجعه تاریخی نفتی روی داد، نفت از همه جا جاری شد تا جایی که قیمت آن به بشکه‌ای کمتر از 20 دلار رسید. دلیل آن هم این بود که ریاض دیگر نمی‌خواست بار بزرگ را به دوش بکشد؛ سعودی به امید تحقق توازن و قیمت معقول کمترین سطح سهمیه خود تولید می‌کرد. اما تولید کنندگان خارج از «اوپک» از فرصت استفاده می‌کردند و تولیدشان را افزایش می‌دادند. روسیه نیز از توافق «اوپک» کنار کشید و تصمیم گرفت تولیدش را افزایش دهد. پس از آن ریاض تصمیم گرفت سهمیه کاملش را تولید کند که مایه شعله‌ور شدن بحث و جدل‌ها شد. روس‌ها با برگشت مخالفت کردند و امریکایی‌ها گفتند، به هیچ وجه از تولیدشان نمی‌کاهند. آنچه بیشتر به بحران دامن زد، پیامدهای بحران «کرونا» بود، ویروسی که جهان را به سرعت درنوردید و زندگی معمولی را تعطیل کرد؛ خودروها و هواپیماها از حرکت ایستادند و بهای نفت به 20دلار سقوط کرد، قیمتی که به ذهن هیچ کسی خطور نمی‌کرد و به سمت 10دلار می‌رفت. نتیجه آن زلزله در بازار سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری بود و شرکت‌های نفتی رو به ورشکستگی رفتند. «بخش نفت در معرض نابودی است» این را رئیس جمهوری امریکا در توئیتی گفت و خواستار تفاهم با سعودی و روسیه شد.
برای تحقق ثبات بازار نفت چاره‌ای جز همکاری وجود نداشت. روسیه و ایالات متحده با پیشنهاد پیشین سعودی موافقت کردند. تصمیم گرفتند 10 میلیون بشکه در روز کاهش دهند. کشورهایی دراین کار شرکت کردند و احتمال می‌رود 10 میلیون بشکه دیگر توسط تولید کنندگان دیگر کاهش یابد. ماه‌ها باید بگذرند و به پایان سال برسیم تا شاهد بهبود زیاد قیمت نفت بشویم، اما توافق همچنان تنها ریسمان نجات باقی می‌ماند.
جنبه سیاسی جنگ نفت اهمیت کمتری ندارد. نفت کالایی استراتژیک است و به منافع بلند کشورها ارتباط دارد. آنگونه که می‌بینیم، همه آنچه در سال‌های اخیر بلکه در هفته‌های گذشته نوشته شد که خودکفایی ایالات متحده در تولید آن را بی نیاز از منطقه خاورمیانه می‌سازد چندان دقیق نیست. همچنین این باور که روسیه از تنش‌های نفتی در امان است، مشخص شد که کاهش روبل و کاهش درآمدهای آن کشور از محل نفت، همزمان با پیامدهای ویروس «کووید-19» بسیار بزرگ‌تر از آن بود که بتواند تاب بیاورد. جنگ اخیر نفت، همچنین طرح « چشم انداز2030» را به ریاض یادآوری می‌کند و این که در حد امکان از اتکای خود به درآمدهای نفتی بکاهد.