روسیه پژوهشی درباره افق تحولات احتمالی ترکیه به عنوان صادرکننده گاز را آغاز کرد. همان طور که مشخص است، ترکیه اخیراً اعلام کرد، میدان گاز طبیعی بزرگی با حجم نزدیک به 320 میلیارد مترمکعب در دریای سیاه کشف کرده است. به احتمال زیاد این اکتشاف برهمکاری روسیه-ترکیه در زمینه انرژی و وضع بازارهای منطقه‌ای انرژی و شاید بر رهبری ترکیه به طور کلی اثربگذارد.
در زمان سخن گفتن درباره این احتمالات لازم است برخی شرایط را درنظر داشت. اول، براساس نظر میخائیل کروتخین، یکی از بهترین کارشناسان روس در زمینه تولید هیدروکربن‌ها و بازارهای انرژی، هنوز میزان ذخایر میدان گازی که اخیراً در ترکیه کشف شده نیاز به اطمینان دارد. با این حال می‌توانیم از میزان اعلام شده آغاز کنیم که این میدان را بسیار مهم می‌سازد. دوم، لازم است بدانیم توسعه این میدان دریایی از زمان اکتشاف تا آغاز تولید چقدر وقت می‌برد. چرا که در گذشته براساس دو تجربه روسی و نروژی حدود 20 تا 25 سال زمان برد، اما اکنون و با به کارگیری تکنولوژی نوین و کار سنگین، می‌توان در مدت زمانی کوتاه‌تر این کار را به سرانجام رساند. مصر بهره‌برداری از میدان «ظَهر» در دریای مدیترانه را تنها دوسال پس از اکتشاف آغاز کرد. به همین دلیل ترک‌ها پیش‌بینی می‌کنند تولید را درسال 2023 آغاز کنند حتی با انجام برخی تعدیل‌ها برای مراعات حقیقت اینکه میدان در عمق بیشتری قراردارد و احتمال می‌رود آنکارا بتواند از سال 2025 تولید گاز را آغاز کند.
روس‌ها پیش‌بینی می‌کنند، با درنظر گرفتن اینکه میزان استخراج گاز 7دهم درصد است( چون نمی‌توان 100درصد ذخایر را استخراج کرد) اینکه ترکیه بتواند به مرور زمان به کشور صادر کننده گاز به اروپا تبدیل بشود وجود دارد؛ مسئله‌ای که وزیرخارجه ترکیه مولود چاووش اوغلو به آن اشاره کرد.
البته بسیاری بر ساز و کار مصرف داخلی سوخت گاز در ترکیه تأمل می‌کنند. به طور که کروتخین براین باور است که ترک‌ها در برآورد حجم مصرف در پیش‌بینی‌های خود اغراق کردند به این امید که سالانه به 63 میلیارد متر مکعب برسد، اما در دو سال 2018 و 2019 کشور تنها 47 و 49 میلیارد مترمکعب درسال مصرف داشت. در هرحال ترکیه پس از بهره‌برداری از میدان جدید، می‌تواند از گاز روسی بی‌نیاز شود. و دوست دارم اینجا اشاره کنم که علاوه برگاز روسی، شرکت‌های ترک امروزه همانند تعامل با روسیه، براساس قراردادهای طولانی مدت و از طریق لوله‌های انتقال، از ایران و آذربایجان نیز گاز وارد می‌کنند. این جدای از واردات گاز طبیعی مایع از الجزایر، قطر، ایالات متحده و نروژ براساس قراردادهای فوری و به قیمت ارزان که 54 دلار برای هزارمتر مکعب است.
آیا احتمال از دست دادن مشتری ترک در کوتاه یا میان مدت مایه نگرانی روسیه می‌شود؟ تا حدود زیادی بله، اما تا همین امروز نباید بر اتکای ترکیه برمنابع گازی روسی اغراق کرد. اگر به گفته کروتخین توجه کنیم درمی‌یابیم آنکارا اکنون می‌تواند از ذخایر روسی بی نیاز شود. با این حال آن طور که به نظر من می‌رسد، صادرکنندگان روس به این یا آن روش باید در سیاست تجاری کنونی خود تجدید نظرکنند. مقامات ترک تأکید می‌کنند که اکتشاف میدان گازی بر توسعه همکاری میان ترکیه و روسیه در این زمینه نقش خواهد داشت، اما روشن است که کاهش قیمت گاز روسی باید بخشی از این همکاری باشد.
باید به طور جداگانه درباره نگرانی‌های زیست محیطی توسعه میدان گازی جدید دریای سیاه درنگ کنیم. برخی کارشناسان از نتایج احتمالی زیست محیطی ابراز نگرانی می‌کنند درحالی که برخی دیگر این نگرانی‌ها را اغراق آمیز می‌دانند، چرا که میدان جدید الاکتشاف در بخش میانی دریای سیاه قرار دارد و تولید منظم گاز به شکل درست زیانی به ساکنان مناطق ساحلی یا ثروت دریایی یا مناطق تفریحی درساحل بلغارستان و خود ترکیه نمی‌رساند.
چه بسا منافع آنکارا در زمینه انرژی تأثیر زیادی بر ساخت و اجرای مسیر سیاست خارجه آن داشته باشد. کافی است به سیاست ترکیه در شرق مدیترانه نگاهی بیاندازیم. به گفته استاد سیاست مشهور ترک میتن گورجان، جنگ ترکیه برسر تعیین حدود و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی در این منطقه بین ترکیه از یک طرف و مصر و یونان از طرف دیگر به شکل زیادی خطر رویارویی نظامی را البته افزایش می‌دهد. اینجا عوامل دیگری در این میان اثرمی‌گذارند به خصوص اینکه مصر ازحمایت آنکارا از جنبش «اخوان المسلمین» ناخشنود است.
همان طور که می‌دانیم یونان که عضو پیمان نظامی سیاسی مشترکی با ترکیه یعنی«ناتو» است، یادداشت تفاهم امضا شده بین آنکارا و دولت وفاق ملی لیبی به ریاست فایز السراج را به رسمیت نمی‌شناسد که براساس آن تعریف جدیدی برای مرزهای دریایی بین دوکشور به رسمیت شناخته می‌شود. آنکارا نیز توافقاتی را که میان آتن و قاهره در 6 آگوست2020درباره مرزهای دریایی جدید و مناطق ویژه اقتصادی امضا کردند، غیرقانونی می‌داند. ملاحظه مواضع متضاد دشوار نیست و هیچ کسی آمادگی دادن امتیاز را ندارد. ترکیه حتی حاضر نیست با یونان و مصر مذاکره کند(ترک‌ها مذاکرات غیر رسمی با آتن را که با میانجیگری اسپانیا و آلمان پس از امضای توافق یونانی مصری شروع شد را متوقف ساخت). به گفته آنها تصمیم دارند با قدرت از منافع خود دفاع کنند. کشتی لرزه‌نگاری (اوروچ رئیس) وقتی روز 10 آگوست برای انجام لرزه نگاری و اکتشافات ژئولوژی به منطقه مورد اختلاف در شرق دریای مدیترانه رسید، توسط20 ناوچه نیروی دریایی ترکیه و جنگنده‌های اف 16 محافظت می‌شد؛ منطقه‌ای که یونان آن را کاملا متعلق به خود می‌داند.
نگرانی در اتحادیه اروپا چندین برابر نگرانی روسیه از احتمال تنش افزایی به سمت درگیری نظامی است. شاید این مسئله به این حقیقت برگردد که نابه‌سامان شدن وضع به این یا آن شکل چهره «ناتو» را مخدوش می‌سازد.
سیاست‌مدار اتریشی مایکل تانتشام تأکید می‌کند، یکی از دلایل درگیری این باور آتن باشد که جزایر متعددش در نزدیک خشکی اصلی ترکیه برای یونان حق حاکمیت برمناطق وسیع دریای مدیترانه ایجاد کند و در نتیجه حقوق توسعه منابع طبیعی آنجا را هم به آن می‌بخشد. اما آنکارا با این مخالف است و خواستار بازنگری حقوق یونان در چندین منطقه مورد اختلاف در دریای واقع در محدوده خود براساس معاهده سازمان ملل متحد درخصوص قانون دریاها است که اتفاقا ترکیه به آن نپیوسته است. در همین حال به نظر تانتشام «منافع اقتصادی و منافع حمل و نقل مشترک میان دوکشور می‌توانند آن دو را برای رسیدن به توافق‌های میانه بکشانند و هردوکشور نیاز به صلح دارند». درحالی که نه تنها یونان و مصر با ترکیه در مبارزه‌اش برسر منابع طبیعی منطقه مخالفند، اسرائیل و جمهوری قبرس و حتی فرانسه نیز مخالفند، اما آنکارا و با اتکا بر «دیپلماسی نظامی» همه را نادیده می‌گیرد. در همین حال دولت ترکیه براین نظر است که جمهوری شمال قبرس ترک که هنوز ازسوی کشورهای جهان به رسمیت شناخته نشده است، حق دارد منطقه ویژه اقتصادی مخصوص به خود را در دریای مدیترانه داشته باشد.
روشن است که قدرت تحرک توسعه سیاست خارجه آنکارا بر تحولات سطح حمایت داخلی اردوغان متکی است. مکس هافمن از «مرکز مطالعاتی پیشرفت امریکا» براین نظر است که رئیس جمهوری ترکیه زیر فشار رکود اقتصادی، نتایج مصیبت ویروس «کرونا»، بالا رفتن آمار بیکاری، بحران پناهندگان سوری (که تعدادشان به 4میلیون پناهنده می‌رسد)، مشکل حل ناشده کردها و دیگر بحران‌ها به تدریج حمایت داخلی خود را از دست می‌دهد. همچنین وجود نیروهای ترکیه در عراق، سوریه و لیبی و لزوم پشتیبانی از سه میلیون غیرنظامی درشمال سوریه برحمایت داخلی اثرمی‌گذارد. محافظه‌کاران جوان خواه از داخل حزب او( حزب عدالت و توسعه) که اردوغان برحمایت آن تکیه دارد، یا از اردوگاه شرکایش به فکر شخصیت‌های بدیل یا جایگزین او افتاده‌اند.
با این حال منبع حمایت از اردوغان هنوز به پایان نرسیده است. هنوز میان مردم علیرغم کاهش محبوبیت حمایت می‌شود. اگر براساس نظرسنجی که «مرکز مطالعات پیشرفت امریکا» با مشارکت سازمان «متروپل» در ماه اکتبر 2019انجام داد، فقط21درصد می‌توانند فرد دیگری جز اردوغان را به عنوان رئیس جمهوری کشور تصور کنند، نسبت این افراد درماه آوریل 2020 به 37درصد رسید. هنوز راه ملی و طرحش از حمایت برخورداراست.
اما درخصوص موضع داخلی نسبت به سیاست خارجی‌‌اش در منطقه، حقیقت اینکه پیوستن ترکیه به رهبری او به صف کشورهای صادرکننده گاز موجب حمایت از او می‌شود، اما او را از مخاطرات جدی نجات نمی‌دهد.
