سمير عطا الله
نویسنده و روزنامه‌نگار لبنانی، در روزنامه‌های النهار و دو مجله الاسبوع العربی و الصیاد لبنانی و روزنامه الانباء کویتی فعالیت کرده است
TT

جان، هیچ چیز خنده‌دار نیست

نمی‌دانیم نیروهای «طالبان» اوایل ماه دیگر کجا خواهند بود. هر احتمالی ممکن است. شاید مزار شریف، شاید هرات و شاید هم خود کابل. تاکنون کنترل مراکز شش ایالت از 34 ایالت را در دست گرفته‌اند. و متوقف نمی‌شوند. و امریکایی‌ها آخرین بمب‌ها را در هوا می‌اندازند و آخرین تلاش‌های «دیپلماتیک» را می‌کنند. تصور کنید، «طالبان» و دیپلماسی!
برای تاریخ‌خوان‌ها، قدیم یا جدید، روز اول سپتامبر یک تاریخ سرنوشت ساز در آن قطعه زمین خواهد بود که بر آتشفشان‌های جهان حرکت می‌کند. بی شک کارشناسان منطقه و خوانندگان تاریخ برای رئیس جمهوری اشرف غنی و نظامش احساس نگرانی می‌کنند. «طالبان» پیشروی بی انتهایی را آغاز کرده و باز همه گرایش‌های خفته مذهبی، قبیله‌ای و منطقه‌ای را به حرکت درآورد.
ائتلاف‌های بسیاری برای پرکردن «خلأ» شکل گرفته است. برجسته‌ترین آنها ائتلاف ترکی-روسی است. در اواخر ماه پیش، مرد شماره دو «طالبان» ملا عبدالغنی برادر، با وزیر خارجه چین دیدار کرد که حتی یک تیر شلیک نکرده، اما همه انواع مخازن را خواهد گشود درحالی که امریکایی‌ها دو دهه کامل از تجربه‌های خونین را سپری کردند.
این تجربه‌ای است که «محافظه کاران جدید» که پس از فروپاشی شوروی درسال 1995 اعلام کردند« قرن آینده قرن امریکایی خواهد بود» ازسرگذراندند، همان طور که دانشمند شهیر سیاسی فرانسیس فوکویاما درآن زمان «پایان تاریخ» را در برابر امریکای پیروز اعلام کرد. اما از آن زمان تاکنون نمی‌داند چگونه عذرخواهی کند که تاریخ را پایانی نیست، سرسخت و لجوج است و وقتی تکرار می‌شود این کار را با وحشی‌گری شدیدتری انجام می‌دهد.
حقیقت اینکه تصمیم به خروج از افغانستان را دونالد ترامپ گرفت نه جو بایدن، وقتی که اعلام کرد« فرزندان ما نمی‌توانند به جنگ برای دیگران ادامه دهند». امریکایی‌ها در جنگ‌های ده سال گذشته از جمله در افغانستان حدود 10 هزار کشته داده‌اند درحالی که در ویتنام 57 هزار کشته دادند. یاد گرفتند به جای آنکه خود بجنگند، «لردهای جنگ» را بخرند. و اکنون درحال خارج شدن‌اند و افغانستانی‌ها را به دوره دیگری از آشوب و وحشت رها می‌کنند. اینها جنگ‌هایی بی پایان و بی رحمانه و بی چارچوب مشخص یا معین‌اند. هزاران انسان از جایی به جای دیگر آواره می‌شوند. و این «قرن امریکا» نیست بلکه قرن آوارگان در سراسر جهان است: برمه، چین، سوریه، اردن و لبنان. کشورها در مقابل کشور نقض کننده یا میلیشیا، یا به خودی خود فرومی‌ریزند؛ اتفاقی که در لبنان روی می‌دهد.
«طالبان» هرگز متوقف نمی‌شود. تنها کاری که می‌توانیم بکنیم شمردن شهرهایی است که سقوط می‌کنند. باید دوباره نام‌هایی را به یاد بیاوریم که ذهن‌ جهانیان را پرکردند تا بدانیم در نقشه سقوط و تحولات چه موقعیتی دارند: قندهار، قندوز، هرات، کابل و... جهان دربرابر فاجعه‌ بشری دیگری قرارخواهد گرفت که هرگز در محکومیت آن و دعوت به آرامش تردید به خود راه نمی‌دهد.
تاریخ ما را عادت داد، وقتی خود را در افغانستان تکرار می‌کند از آیین‌هایش بیرون نمی‌رود. وقتی امریکایی‌ها بیست سال پیش وارد کابل شدند، گزارشگر «بی بی سی» جان تامسون جلوی‌شان حرکت می‌کرد تا برنامه را با اندکی شادی پوشش دهد. به خودم می‌گفتم، چه چیزی این گزارشگر کارکشته را خوشحال ساخته و برای چه می‌خندد؟
هر روز منتظر خبر جدیدی باشیم. ایالتی دیگر، مرکز استانی دیگر. همه از کوه‌ها سرازیرند. و از گذرگاه خیبر خواهند گذشت.