سایت‌های میراث جهانی در پادشاهی عربی سعودی

کشورهای دارای تمدن‌ها و میراث بشری برسر ثبت و مستندسازی پایگاه‌های میراثی و شهرهای تاریخی و افزودن آنها به فهرست میراث جهانی در سازمان جهانی یونسکو با هم رقابت می‌کنند و در نتیجه این پایگاه‌های ثبت شده وضعیت ویژه‌ای در تعامل با آنها و محافظت از آنها از همه جنبه‌ها می‌یابند، مبادا در معرض خطر تغییر یا از بین رفتن قرارگیرند؛ مثلاً محافظت از آنها دربرابر توسعه عمرانی که شاید برآنها اثرمنفی بگذارند. واقعاً ضرورت جدی برای ثبت پایگاه‌ها و شهرهای میراثی و محافظت از آنها به عنوان بخش مهمی از ثروت‌ کشورها وجود دارد که نمی‌توان آنها را قیمت‌گذاری کرد به این دلیل که بخشی اصیل از حافظه ملت‌ها و امت‌ها هستند. به یاد دارم در جلسات متعدد هیئت میراث جهانی یونسکو حضور یافته‌ام و پرونده‌های ویژه پایگاه‌های میراثی بسیاری را مورد بررسی قرارداده‌ام که از سوی کشورها برای امکان ثبت آنها در فهرست میراث بشری جهانی ارائه شده بودند، اما متأسفانه بسیاری از آنها از سوی یونسکو مردود اعلام می‌شدند و برخی پایگاه‌ها ثبت آنها آغاز می‌شد و سپس به دلیل عوامل اثرگذار منفی (بشری یا طبیعی)، مانند طرح‌های توسعه‌ای در کنار پایگاه‌های میراثی متوقف می‌شدند.
واقعاً چالش‌هایی دربرابر کشورهایی که برای محافظت از میراث کهن خود تلاش می‌کنند وجود دارند در حالی که چرخه رشد و توسعه در همه زمینه‌ها برای بهبود بخشیدن به زندگی مردم خود استمرار می‌یابد و ایین چالش واقعاً نیازمند تصمیم‌هایی به دقت مطالعه شده است در زمانی که دو هدف در یک نقطه با هم تلاقی می‌کنند. تجربه پادشاهی عربی سعودی در نوع کم نظیراست و آن ثبت 9 پایگاه میراثی در فهرست میراث جهانی است؛ علاوه بر10 پایگاه دیگر که در فهرست موقت قرارگرفته‌اند که به فهرست دائمی منتقل می‌شوند. همچنین بسیاری پایگاه‌های دیگر برای نامزدی در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند. ما در اینجا تنها در باره میراث مادی صحبت می‌کنیم. البته پشت این موفقیت و آن جهش در حفظ میراث پادشاهی تلاش و کار جدی قراردارد که با روش علمی بالایی برای آن تمهیداتی چیده شد.
از مهم‌ترین پایگاه‌هایی که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، پایگاه شهر العلاست و بر این پایگاه نام «اهرام سعودی» گذاشته شد. واقعیت اینکه این پایگاه جادوی خاصی دارد؛ چندین بار از آن دیدن کردم که آخرین آنها در حضور دکتر خالد العنانی وزیر گردشگری و آثار مصر بود. در العلا با سمفونی دلنشینی از مرمت و توسعه پایگاه و محافظت از آن روبه رومی‌شوید؛ با همه ابزار شرح و معرفی مکان و اهمیت آن.
گفتنی است در العلا هیئت‌های علمی زیادی از کشورهای مختلف جهان مشغول فعالیت‌اند که به مناطق تاریخی و میراثی مکان می‌پردازند. با دیدن فیم مستندی که شبکه دیسکاوری فیلمبرداری کرده بسیار خوشحال شدم. این فیلم را اخیراً فعالان رسانه‌ای سراسر جهان دیده‌اند تا برای آنها مشخص شود پادشاهی عربی سعودی اهمیت بسیاری به پایگاه‌های میراثی و آثار خود می‌دهد و تنها به پایگاه‌های دوره اسلامی توجه ندارد.
سال 2010 محله الطریف در منطقه تاریخی الدرعیه سپس درسال2014 بخش تاریخی جده در فهرست میراث جهانی یونسکو قرارگرفتند. همچنین سال 2015نقوش هنری صخره‌ای منطقه حائل، سال 2018 واحه الاحساء و بعد از آن سال 2021منطقه فرهنگی حمی در نجران ثبت شدند.