سمير عطا الله
نویسنده و روزنامه‌نگار لبنانی، در روزنامه‌های النهار و دو مجله الاسبوع العربی و الصیاد لبنانی و روزنامه الانباء کویتی فعالیت کرده است
TT

کتاب‌هایی در خاکستر

زندگی نویسندگان بزرگ روس به اندازه آثارشان غم انگیز بود. بر اکثر آنها گرایش به خودکشی، افسردگی و نزدیک به جنون بودن غلبه داشت. اعتیاد به قمار زندگی بسیاری را تباه کرد که مهمترین آنها رمان نویس بزرگ داستایوفسکی و شاعر بزرگ الکساندر پوشکین بودند. زندگی مشاهیر با زندگی زناشویی بد و تلخ  متمایز می‌شد که معروف‌ترین آنها داستان تولستوی و همسرش سونیا است که در هشتاد و سه سالگی در حال فرار از او درگذشت. در مورد پوشکین، او در سی و هفت سالگی در دوئل با یک اشراف‌زاده فرانسوی کشته شد، زیرا مرد فرانسوی دل به همسرش ناتالیا داده بود. در همین عمر کوتاه او پدر شعر روسی شد و شاهکارهایی در نثر نوشت و دوست شاعرش لرمانتوف در همه چیز از او تقلید کرد حتی تا سرحد مرگ در دوئل.
زندگی این نوابغ مشابه بود: بیماری‌های روحی و جسمی، فقر، بدبختی، زندان و اختلاف با تزار. بیشترین تشابه در سوزاندن کتاب‌ها و دست نوشته‌های آنها بود که نجات یافتند تا بدل به گنجینه ادبیات روسیه شوند. یکی از برجسته‌ترین «سوزندگان» میخائیل بولگاگف، خالق شاهکار «مرشد و مارگاریتا» بود که دچار حمله عصبی شد و دو سال بعد، پس از نقش زدن جایگاه خود در کنار پوشکین، آنتوان چخوف و غول‌های دیگر، درگذشت. پوشکین اگرچه غول بزرگ شعر و نثر بود، اما قدی کوتاه داشت و بهره‌ای از خوش‌سیمایی نبرده بود. ناتالیا ده سانتی متر از او کوتاهتر بود، بنابراین از ظاهر شدن در کنار او دوری می‌جست. او همچنین عمداً برخی از آثار خود را سوزاند، به ویژه آثاری که به سزار تعرض می‌کردند، پس از آنکه بین‌شان آشتی برقرارشد. یکی از جدیدترین آتش زن‌ها ولادیمیر ناباکوف، خالق «لولیتا» بود، هر وقت احساس می‌کرد از یکی از آثارش ناراضی است که همسرش مانع از تکرار این موضوع شد.
به استثنای ابوحیان توحیدی که به دلیل یأس از مردم و فقر همه آثارش را سوزاند، این پدیده در میان نویسندگان عرب گسترش نیافت. نویسنده عرب نمی‌تواند یکی از متن‌های خود را زیر سئوال ببرد یا در آن تجدید نظر کند. در نقد به حمله به دیگران و به طنزکشیدن‌شان بسنده می‌کرد. از دوران جاهلیت تا به امروز، عموم مردم از حشرات شادی می‌کردند و لفاظی‌های توهین‌آمیز را تشویق می‌کردند و با آنها تعامل می‌کردند، همانطور که یک معتاد با مواد مخدر تعامل می‌کند.
تولستوی، فیلسوف ادبیات روسیه، دو شاهکار خود، «جنگ و صلح» و «انا کارنینا» را نسوزاند، بلکه از انتشار آن‌ها پشیمان شد، در حالی که ادبیات جهان به روس‌ها به خاطر آن‌ها و هر آنچه سوزانده شد غبطه می‌خورد.