«کنفرانس جده» خواسته متخاصم‌ها 

کنفرانس جده درباره جنگ اوکراین تقریباً دو ماه پس از نشست کپنهاگ برای همین موضوع برگزار شد. میزبان اینجا، سعودی، طرف جنگ نیست، در حالی که دانمارک بخشی از اردوگاه اوکراین و غرب علیه روسیه است. علاوه بر این، متحدان روسیه و حامیان موضع آن یعنی چین و هند در جده حضور داشتند. روس‌ها اگرچه مخالف حضور رئیس جمهوری زلنسکی بودند، اما اعلام کردند که روند نشست را پیگیری و با آن تعامل خواهند کرد. بحران در سطح بین‌المللی در حال شدت گرفتن است، هرچند که متخاصمان توان پیشروی در میدان جنگ را ندارند؛ ائتلاف‌های متضاد نظامی و سیاسی، موازنه‌های بین‌المللی، تهدید به درگیر ساختن سرزمین‌های دیگر کشورها در جنگ، تهدیدات هسته‌ای، گروه‌های شبه‌نظامی چچن و روسیه، جنگ زیردریایی‌ها در دریای سیاه، پهپادهای ایرانی، استفاده اوکراین و روسیه از گندم به عنوان سلاح در جنگ، بمباران بنادر و پل‌ها و جنگ تولید و فروش گاز و نفت ادامه دارد. گفت‌وگوی جده ثبت یک موضع سیاسی و بخشی از کار رسانه‌ای جنگ نیست. حقیقت این است که هر دو طرف، روس‌ها و غرب، بیش از سال گذشته متقاعد شده‌اند که اکنون حل و فصل نظامی غیرممکن به نظر می‌رسد. آنچه لازم است جست‌وجوی یک راه حل برای نجات متخاصمان، روس‌ها و غرب، از پیامدهای بحران است. درحالی که دو طرف در مرداب آن گرفتار شدند، چگونه می‌توان راه حلی برای این موضوع داشت؟ آیا مسکو می‌پذیرد که نیروهایش بی هیچ دست‌آوردی بازگردند و حداکثر خواسته‌های کی‌یف را یعنی «بازگشت به مرزهای سابق اوکراین، از جمله سرزمین‌های کریمه»، که روسیه از سال 2014 آن را ضمیمه خود ساخت برآورده کند؟ آیا غرب می‌پذیرد از آنچه کرملین آنها را مناطق روسی می‌داند و آنها را «واقعیت‌های جدید منطقه‌ای» می‌نامد، دست بردارد؟ یا گزینه‌های دیگری وجود دارد که به هر تیم چیزی برای بازگشت و اعلام پیروزی می‌بخشد؟ تضمین امنیت و حاکمیت کی‌یف و اعطای خودمختاری به مناطق شبه روسی از نظر جمعیتی؟ فاصله بین انتظارات روس‌ها و اوکراینی‌ها بسیار زیاد است و به همین دلیل دیدار جده یک ضرورت. تحولات جنگ هشدار می‌دهند که از کنترل خارج و هر روز پیچیده‌تر می‌شود. ورود نیروهای روسی «واگنر» به ایالت بلاروس و گسترش خطر جنگ به همسایگان ممکن است ابزاری برای فشار بر واشنگتن و متحدانش باشد. همچنین، حملات اوکراین به کریمه گسترش یافت. خطرناک‌ترین مسئله جسارت انجام حملات هواپیماهای بدون سرنشین به اهداف حیاتی در خود مسکو است که هیتلر نمی‌توانست با نیروهایش آن را تهدید کند. انتقال جنگ به خارج از میدان نبرد خود یک تحول خطرناک است. در جنگ‌های قدرت‌های بزرگ، نبردها در مناطق درگیری مانند ویتنام، عراق و افغانستان باقی ماند و مثلاً از مرزهای آمریکا یا اروپا نگذشت. و آخرسر صدای تهدید با پایان بخشیدن هسته‌ای بلندتر شد. خیلی زود است که طرف‌های درگیر به راه حلی برسند که جنگ را متوقف کند، اما تنها آغاز گفت‌وگو اغلب به نتیجه مورد نیاز منجر می‌شود؛ راه حلی که دست‌آوردهایی برای دو طرف درگیر داشته باشد، در حالی که هدف واقعی متوقف کردن ضررهایی است که هر دو طرف به صورت روزانه متحمل می‌شوند. جنگ اوکراین خطرناک‌ترین و مهم‌ترین جنگ است، اولین جنگ در نوع خود از زمان جنگ جهانی دوم، جنگی که به عنوان جنگ پایان‌بخش جنگ‌های اروپایی تلقی می‌شد و تفاهم بر اروپا را از درگیری‌ها دور نگه داشت درحالی که اردوگاه‌های شرقی و غربی چهار دهه را در یک جنگ سرد سپری کردند بدون آنکه حتی یک تانک به مناطق تحت نفوذ اردوگاه مخالف وارد شود تا اینکه دیوار برلین فروریخت و اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید. اشغال اوکراین زخم‌های قدیمی را بازکرد و جهان را به دوران سنگرهای جنگ سرد بازگرداند. در مورد خود سعودی چطور؟ سعودی امروز به دلیل ملاحظات بسیاری همان سعودی دیروز نیست. در جنگ سرد قدیم، ریاض حتی با اردوگاه شرق، پکن و مسکو روابط دیپلماتیک نداشت. امروز، قلمرو بی طرف را انتخاب کرده، بیشتر نفت خود را به چین می‌فروشد و همچنان بزرگترین شریک تجاری ایالات متحده در خاورمیانه است. روابطش با پوتین رئیس جمهوری روسیه و همچنین با رئیس جمهوری اوکراین خوب است. موافقت چین و هند برای حضور عملاً منعکس کننده این روابط باز سعودی و تمایل همگان برای مشارکت در تدوین راه حلی بود که به بحرانی که روابط بین‌المللی را تهدید می‌کند پایان دهد؛ پس محاصره نظامی و اقتصادی روسیه توسط بلوک غرب با مخالفت چین روبه رو می‌شود، در حالی که واشنگتن به چینی‌ها نسبت به حمایت از مسکو و پیامدهای جانبداری هشدار می‌دهد. نشست 42 کشور در جده برای گفت‌وگو درباره بحران اوکراین گامی رو به جلو است.